U langa mukhushwane wa dzi khuhu

© Chris Daly

Vhulwadze hovhu ndi vhulwadze vhune ha vhonala vhukuma, zwino zwenezwo u tshi tou thoma u vhu vhona u fanela u vhidza vhaḓivhi uri vha ṱole nga u ṱavhanya. U balelwa u ḓivhadza vhaḓivhi ndi mulandu une uya farelwa wone, ngauri huvha huna masiandoitwa o vhalaho. Hu ya ḓa ha dzhiiwa sambulu kha dzo faho uri dzi ye u ṱoliwa uri dzi khou vhulawa nga mini. U ṱavhanya u vhona vhuthada zwithusa kha uri hu ṱavhanye hu waniwe thandululo nga u ṱavhanya. Na u ṱola uri a i shati na vhathu.

U langa nga ndila yo fhambananaho / different strains

Bulasi ḽine ḽa wana uri ḽina vhulwadze, ḽi ya kona u vhewa luṱhaṱheni u itela uri hu koniwe u ṱoliwa zwavhuḓi khuhu dzine dza khou lwala. Uri dzi si shate dzinwe. Arali hu sina mushonga wa ulafha vha bveledzi vha ḽa Afrika tshipembe vha bvisa dzoṱhe dzine dza vha uri dzo kavhiwa. Ha laṱiwa na ṋama ya hone na u kulumaga hoṱhe hune havha uri ho vha huna khuhu. Mushumo hoyu woṱhe u itwa vha muvhuso vho sedza vha tshi khou tola zwoṱhe. Hu fanelwa u ambariwa zwi ambaro zwine zwa vala hoṱhe naho huna uri khamusi vhulwadze a vhu shavheli kha vhathu.
U ṱhavhelwa kha manwe mashango zwi a itwa u itela mutakalo wa khuhu, kha ḽa Afrika tshipembe a zwo ngo tendelwa. Nga mulandu wa uri hunwe zwi sia zwithu zwi songo tsha tou tshimbila zwavhuḓi. Vhane vha vha kha ḽa Afrika tshipembe vha vhona uri zwa u ṱhavhela ndi zwa vhuḓi, ngauri hu vha husina inwe nḓila ya u lafha na uri ndi vhuthada vhune havha uri hu kha shango loṱhe.

Tsumba dzwadze/symptoms

Uya nga vha Department ya Agriculture, tshitshili tshi a kona ubva kha bulasi ḽinwe uya kha ḽinwe musi dzi khuhu dzi tshi khou tshimbila na vhathu arali vha tshi khou shumisa zwiambaro, kana goloi, zwishumiswa , hune dza ḽela hone. Vho-Rabulasi vha fanela u ita uri vha thivhele malwadze uri asi dzhene bulasini.
Vhabveledzi vhane vha tenda khuhu dzi tshi ya nnḓa, vha fanela u dziisa fhethu hune ha vha uri ho tsireledziwa, ngauri vhulwadze vhu akona u fhirela nga kha dzinwe dzo kavhiwaho, dzo no nga maṱarelo. Nga maanḓa arali u tshi ṱhogomela hune dza ḽela hone zwiḽiwa na maḓi, zwishumiswa na zwinwe zwine zwa nga zwimange na nguluvhe na zwo zwi a shata malwadze.
Kha manwe mashango hu ya vha na uphuḓuwa ha khalanwaha, musi i tshi khou wisa mabesu musi hu tshi khou rothola. Vha ṱoli vha Afrika tshipembe vha ṱola vhulwadze kha khuhu dza ḓaka, uri vha kone u dzhia maga a u bvisa dzinwe kha khombo, musi vhulwadze vhu tshi ḓa.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe