Mavabyi lawa ya avian influenza i mavabyi lawa ya tivisekaka, laha loko kuri na ku ehleketeleriwa yafanele kuva ya tivisiwa eka madokodela lawa ya tirhaka na swiharhi ya mfumo. Kuka mavabyi lawa yanga vikiwi i nandzu lowukulu swinene hikokwalaho ka makhombo lawa yataka nawona. Tihuku tifanele ku kamberiwa loko kuri na ku ehleketelela kungava kuri eka leti tinga fa kumbe tihanyaka leswaku kuya endliwa vulavisisi naku tiyisisa leswaku himpela byikona vuvabyi lebyi. Kuva byi hatla byikumeka swina nkoka swinene eka kuva kusiveriwa kuva byi hangalaka na tihuku letin’wani, mapurasi xikan’we nakuva byi tlulela vanhu.
Vulawuri
Purasi leri ehleketeleriwaka kuva na mavabyi lawa, rivekiwa ehansi ka vulawuri loko swita eka mafamba fambelo no sivela kufamba famba ka tihuku leti vabyaka kuva tihlangana na letingariki na mavabyi. Tani hileswi kungariki na murhi wotshungula mavabyi lawa, matiko yotala kukatsa na Afrika Dzonga ya ringeta hitindlela hinkwato kulwisana na wona hiku tirhisa ndlela leyi vitaniwaka “stamping out.”Leswi swikatsa ku dlawa ka tihuku letinga khomiwa hi mavabyi lawa,Ku cukumetiwa ka mintsumbu yakona xikan’we no basisiwa ka ndzhawu leyi ati tshama eka yona no lawula mafamba fambelo ya tihuku na mimovha leyi ati fambisiwa hiyona kuva kusiveriwa kuva byi hangalaka. Ntirho lowu wosivela kuhangalaka loku wu endliwa ehansi ka vulawuri bya mfumo. Kuna swiambalo swo hlawuleka leswi ambariwaka loko ku endliwa ntirho lowu hambi loko mavabyi yakona yanga tluleli eka vanhu.
Nsawutiso wa endliwa eka yan’wana matiko himinkarhi leyi yaku tumbuluka ka mavabyi lawa kusivela ku hangalaka ka wona. Maendlelo lawa aya se pfumeleriwa laha tikweni ra Afrika Dzonga hikokwalaho ka switandzhaku swa nsawutiso lowu eka kuxaviselana ka matiko naswona nsawutiso lowu wunga endla leswaku switika swinene kuva swivonaka loko mavabyi lawa se yanghenile. Vahoxa xandla van’wani va laha tikweni vatwa onge aswifanele swipfumeleriwa kuva tihuku tisawutisiwa, naswona Afrika Dzonga ayi koti ku ririsa van’wamapurasi eka ku lahlekeriwa ka vona, tani hileswi matiko yan’wana ya endlisaka swona.
Nsivelo
Kuya hi ndzawulo ya swavurimi, xitsongwatsongwani lexi xikota kuhangalaka hiku olova swinene kusuka eka purasi rin’wana kuya eka rin’wana loko kurikarhi kufambisiwa tihuku, kufamba famba ka vanhu, ngopfu ngopfu loko tintanghu na swiambalo, mimovha, switirhisiwa, swakudya kumbe tihoko swikhumbiwile hi tihuku letingana vuvabyi. Van’wamapurasi vafanele vava navukheta na vurhonwani loko va sivela vuvabyi lebyi kuva byifika eka mapurasi ya vona.Van’wamapurasi lava vanga pfaleleki tihuku ta vona, vafanele valanguta mhaka yo pfalela tihuku ta vona eka ndzhawu leyi hlayisekeke, hikuva xitsongwatsongwani lexi xinga hangalakaka hikuva tihuku tikandziya matoto ya letingana vuvabyi kumbe tinyenyani tinwana. Ngopfu ngopfu matoto kumbe swakudya leswingana xitsongwatsongwani lexi, mati, switirhisiwa kumbe swiambalo. Tinxaka tin’wani ta swiharhi kufanana swimanga na tinguluve swikota kufambisa mavabyi lawa.
Eka matiko yotala switikomba onge mavabyi lawa yova na nguva yokarhi laha yatalaka kuvonaka loko kusungula timpfula kasi yahangalaka loko se maxelo yasungula kukufumela. Afrika Dzonga yi tlhoma tihlo eka tinyenyani ta nhova nale mapurasini, ku teka magoza ya xihatla no tivisa van’wani loko kuri na khombo loko yafika mavabyi lawa.
Translated by Ike Ngobeni