Hune Zwimela zwa vha wi tshi khou Swa
Crop heat units (CHU) hu ya kona u bveledza tshenzhemo kha u hula na u bvelela ha tshimela na u aluwa. U aluwa ha tshimela zwi vha zwi tshi khou bva u tanganelana ha mufhiso we tsha tangana nawo kha vhutshilo hatsho, zwi tshi khou vhalelwa nga maduvha. Usa vha na mufhiso zwi ya ita uri tshi tshimbile nga zwituku ngeno huna uri mufhiso wo kalulaho u tshiita uri tshimela tshihule.Afrika tshipembe, ri shumisa 10°C, ine ya vha iya mavhele, tshimela tshine tsha vha tshone tshine ra vha uri ro disendeka ngatsho, sa mutsho une wa vha wa mathomoni.
Mutsho wa mathomoni ndi wone une wa ita uri mutsho u kone u tshinyadza tshimela, tsha balelwa u hula kana u bveledza zwimela. Sa tsumbo, mutsho une wa tshinyadza u vha u fhasi ha 4°C kha mapiere, tshimela tsha musi ho dzika, 10°C kha mavhele, tshimela tsha tshilimo, 13°C kha citrus na nkhwe na 18ºC kha dzi palms.
Zwinwe zwithu hu vha ho kateliwa u hula ha tshimela; u lapfa ha duvha, mavu matete na madi kha mavu. U lima zwi nga fhungudzea arali (madi o dalesa) kana ha tavhanyiwa arali hu sina madi manzhi.
Zwikhokhonono zwa Zwimela na Mutsho
Sa tsumbo, mutsho wo linganelaho wa codling moth, tshikhokhonono tsha citrus, peach, nectarine, apple na zwinwe, ndi 11ºC. Mutsho wo linganelaho wa cotton bollworm ndi 14ºC, tshikhokhonono tshine tsha tswenya vhukuma kha zwimela zwine zwa nga peas, nawa, wheat, cotton, mavhele, citrus, cucurbits, ndabula, matamatisi na lucerne. Ngeno tsha oriental fruit moth, tshikokhonono tshihulwane tsha kha maberegisi, ndi 7ºC.
Ndi mini dzi Fhethu hune ha Vhidziwa uri ho Fhola?
Hu ya vha na u vhalela hune ha vha uri ho tavhelwa hone hu tshi khou vhalelwa dzi awara dzothe dza vha na mutsho sa tsumbo 4°C. USA, mutsho ndi 4.4°C na 7.2°C ndi wone une wa shumiswa kha une wa tshinyadza, musi hu tshi khou vhaliwa dzi awara dza u rothola.
Zwimela zwi ya toda mutsho une wa vha uri wo dzika zwi tshi ya nga u fhambana ha dzi khalanwaha. Mitshelo ya deciduous iya swika hune ya toda u awela nga murahu ha mufhiso wa tshilimo. U aluwa hu ya ima uswikela tshimela tshi tshi tangana na murotho vhuria. Sa tsumbo, maberegisi atoda mutsho wa vhukati ha 2.5°C na 9°C uri akone u vhibva.
Arali murotho wo teaho wa sa vha hone hu ya vha na vhuthada Lutabvula, u fana na u lenga u tuma lurere (kha maberegisi zwi ya ita na uri a lenge na u kaniwa na zwinwe vho) kana ha vha na u sa vha na maluvha (kha maapula-hu ya vha na mitshelo mituku isa do vhaho minzhi). Hezwi zwi ya ita uri miri isa tou vha na mitshelo yo vhalaho.
Kha zwimela zwine zwa nga maberegisi na maapula, hu ya vha na mishonga ine ya shumiswa hu tshi khou itelwa u fhungudza uwa ha matavhi musi PCUs yo vha i songo vha hone uri hu kone uvha na matavhi asa wiho.
Kha mutshelo wa deciduous fhethu hune ha vha uri huna PCU zwi ya thusa kha u humbulela u vundea ha matavhi, u ima u hula na maduvha a u kana. Zwi ya dovha hafhu zwa shuma kha uri dzi sa tume lurere, hu tshi khou thivheliwa uri dzi sa tshinyadziwe nga murotholo kana u vhona uri ha u tavhela ho lugelana uri tshimela tshenetsho tshi kone u hula.
Wheat i toda zwithu zwa u lafha zwa u rothola, zwine zwa vhidziwa vernalization. Vernalization ndi mufhiso hu tshi khou todea murotholo uri maluvha akone u thoma u hula na u bveledzwa ha dzi grain.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe