Diyuniti tša Phišo ya Dibjalo le Diyuniti tša Go Tonyiša

©Louise Brodie
Sebjalo se hloka dinako tša go fiša le go tonya ka lebaka la ditshepedišo tše di itšego ka kgolong ya sona. Dinako tše tša phišo le go tonya dibontšhwa ka diyuniting tša phišo le diyuniting tša go tonya.

Diyuniti tša Phišo ya Dibjalo

Diyuniti tša phišo ya dibjalo (CHU) di bontšha khuetšo ya themperetšha mo kgolong le tlhabollo ya dibjalo. Kgolo ya sebjalo e laolwa ke ya palomoka ya phišo yeo e e hwetšago mo bophelong ka moka bja sona, ye e hweditšego bjalo ka tekanyo ya matšatši. Dithemperetšha tše di fase di fokotša gomme tše borutho di akgofiša putšo.
Ka Aforika Borwa, re šomiša 10°C, yeo e lego ya maleba mo leheeng, mo mabele thorong a rena, bjalo ka metheo wa themperetšha.
Themperetšha ya motheo ke themepheretšha ya ka fase yeo sebjalo se senyegago, se palelwa ke go gola goba go tšweletša dibjalo. Themperetšha ya motheo e fapana magareng ga dibjalo tša go fapafapana.
Go fa mohlala, themperetšha ya methoe ke 4°C ya dierekisi, dibjalo tša maemo a bosa a fodilego, 10°C ya lehea, dibjalo tša mabele a selemo, 13°C go tša bodinamune le mmoba le 18ºC ya palema tša lehla.
Dintlha tše dingwe tše di huetšago kgolo ya dibjalo; pakaseswantšho (botelele bja letšatši), monono wa mabu le meetse ka mabung. Go butšwa go ka diegišwa (diteng tša meetse a mantšhi) goba akgofiša ke meetse a fase ka mabung.

Dibjalo Disenyi le Themperetšha

©Olaf Leillinger
Disenyi tša dibjalo tše di hueditšwego ke phišo le go ba le dithemperetšha tša serepudi sa fasana. Ka fao kgopolo ya phišo yuniti/tikiri-letšatši ye o ka e šomišwago go bolelela pele boiponagatšo bja dikhunkhwane le go beakanya lenaneo la go gašetša dibolayasenyi.
Go fa mohlala, motheoi wa themperetšha ya thswêlê ye e tšhireletšago kudu, sesinyi ka tša bodinamune, perekisi, apole ya letlalo le boleta bjalo bjalo, ke 11ºC. Themperetšha ya motheo ya sebokwana sa kgwele sa leokodi ke 14ºC, sesenyi ka dibjalong tša go swana le dierekisi, dinawa, korong, leokodi, lehea, dikenywa tša bodinamune, dibjalo tša bolegapu, matapola, tamati le luserene. Mola ka thswêlê ya dienywa ya ka bohlabela, sesenyi se segolo ka diperekising, ke fela 7ºC.

Diyuniti tša Go Tonya ka Eng?

©Louise Brodie
Diyuniti t thswêlêa go tonya ka tlwaelo di bitšwa ‘diyuniti tše kaone tša go tonya’ (PCUs). PCUs ke tša go fapana le diyuniti tša phišo. Kakanyo ye e hlakahlakanego e šomišwa go laetša palomoka ya diiri ka fase ha thempheretšha ye itšego go fa mohlala, 4°C. Ka Amerika, dithemperetšha 4.4°C le 7.2°C di šomišwago bjalo ka motheo wa dithemperetšha go akanya diiri tša go tonya.

Dibjalo tše di nyaka dithemperetšha tše di fodilego ka mabaka a fapanego. Dikenyo tše di hlohloregago di ya ka nakong ya go khutša go ya mafelelong a selemo. Kgolo e ma ka go tsepama go fihlela ge sebjalo se itemogetše palo ye e itšego ya go tonya ka marega. Go fa mohlala, diperekisi di nyaka themperetšha ya magareng ga ye e ka bago 2.5°C le 9°C go feletša go ikhutša.
Ge e ba dinyakwa tša fasefase tša go tonya di fihleletšwe, e hlola mathata ka seruthwana, go swana le tiego go hlagelela ga lehlona (diperekisi - morago ga puno, bjalobjalo.) goba tlhokego ya go hlagelela ga lehlona ka matšobeng (diapola - tše nnyane, dienywa tša go ba mmalwanyana fela, bjalobjalo). Tše di hlolago poelo ye e fokotšegilego kudu ka punong.
Mabapi le dibjalo tša go swana le diperekisi le diapola, dikhemikhale ka dinako tše dingwe di a šomišwa go hlagiša lehlona ge PCUs e be e se tša maleba go netefatša go hlagelela ga lehlona ka tlhago.
Ka dikenyweng tše di hlohloregago diponelo pele tša mafelo a tšweletšo a theilwego go PCUs di ka dirwa go tseba go bolelela pele ga hlagelelo ya lehlona, dikgonagalokotsi tša go emiša go khukhuša le matšatši a puno. Gape e ka šomišwa go diegiša khukhušo, ka nepo ya go thibela tshenyo ya tšhwane, goba go tseba ge eba ge lefelo le le maleba go goleng ga dibjalo tše di itšego.

Korong e nyaka kalafo ya go tonya, e bitšwago vernalization. Vernalization ke ge dithemperetšha tše di fase di nyakegago go hlohleletša go khukhuša le tšweletšo ya mabele.

©WRC

Translated by Lawrence Ndou