Civet
Dzina
Civet [Civettictis civetta]
Tshivhumbeo
Hetshi tshipuka tsha Afrika ndi tshipfufhi tsha vha na maveve a gireyi, tsha vha na mathomathoma matsu muvhili woṱhe, milenzhe ya tsho na mutshila ndi mutsu, mafhedziseloni a mutshila huna mavhala o buḓaho, khofheni hu gireyi na muvhala mutshena na mutsu hafha maṱoni ayo utsa na tshifhaṱuwo.
Mitsinga yazwo ya vha na mavhala matshena a tshidela matungo, hunzhi muvhala mutshena u guma nga mutsu, munwe nga nnṱha munwe nga fhasi, mavhudzi atsho kha mutsinga o lapfa 3-10 cm a tshiḓa kha muṱana, hetshi tshipuka tshi na maṋo a 40. Tshina zwikunwe zwiṱanu kha mulenzhe muthihi na maṋala o bvelaho nga nnḓa. Ina maḓamu a rathi. Ṱhoho na mutumbu zwo lapfa 680 -890 mm, mutshila wo lapfa 445 -63mm, tshileme 7-20 kg. Muvhala mutsu na mutshena kana mathoma a yeḽo na o buḓaho mavhudzi malapfu a u hwasa kha mutshila, Viverra civet ina maṋo malapfu na mutumbu mulapfu.
Kuḽele
Tshiḽa tshithu tshinwe na tshinwe zwo katela zwo faho na zwo siṋaho, zwipuka zwiṱuku, zwiṋoni, makumba,zwikokovhi,zwiḓula maḓambatshekwa, zwikhokhonono, mitshelo na zwinwe zwimela. khuhu na zwigwana zwi ya ḽiwa tshinwe tshifhinga. Tshi zwima vhusiku zwikhokhonono, mbevha, zwikokovhi, zwiḓula,zwiṋoni na mitshelo.
Kubebele
Hetshi tshipuka tsha Afrika tshi dzhena kha zwa vhudzekani tshi na nwaha muthihi, tsha dovha tsha kona u vha na vhana vhavhili kha nwaha muthihi, nwana muthihi u swika kha vhararu tshinwe tshifhinga na vhaṋa. Havha vhana vhabebwa tshifhinga tshi sathu swika sa vha malaṋama. Vhabebwa vha na mavhudzi manzhi o dombilelaho nga mivhala, mapfufhi, atshi suvhelela u fhira a khulwane.
Mavhala a vhana a a konda u vhonala ha fani na a khulwane. Vhana vha kona u kokovha vha tshi bva u bebiwa, milenzhe ya murahu I takula muvhili nga murahu ha maḓuvha maṱanu. Vhana vha kona u bva tshitahani vha na maduvha a 17-18, tsumbo ya u thoma u kona u tamba I vhonala nga murahu ha vhege mbili. Havha vhana vha tshila nga mafhi a mme lwa vhege dza rathi, nga murahu ha maduvha 42 mme vha ya thoma u zwi fha zwiḽiwa zwo khwaṱhaho nga nwedzi wa vhuvhili zwi ya di zwimela.
Kutshilele
He tshi tshipuka tshi dzulesa tshi tshothe nga nnḓa ha musi tshi tshi khou tangana na munna. Nḓivho ya kuzwimele ya hetshi tshipuka yo tukufhala ngauri tshi tshimbila vhusiku na u vha phukha ya tshiphiri. Dzi kala bulege yadzo na u vhambadza vhuhone hadzo nga u ḓikweta nga zwithu tsini na hune dza dzula hone. Tshina munukho une tsha ḓivha ngatsho vhudzulo hatsho, tshi ḓi vhumbuludza nga nnḓa ha mulindi uri tshi songo hangwa mulindi watsho lwa 350mm. Hetshi tshipuka tshi ya ṱhonifha.
Nḓowelo
Tshipuka hetshi tshi dzula maḓakani kha shango lovuleaho fhedzi zwi takalela fhethu hu re na mahatsi malapfu o tsitsikanaho u itela tsireledzo nga masiari. Zwi ya konḓa uri ni zwi wane kha Afrika ḽoṱhe. Zwi wanalesa fhethu hure na madi o imaho lwa tshoṱhe. Ina zwiṱaha zwa tshoṱhe zwine ya bebela kha zwo. Zwi tshimbila vhusiku zwa dovha zwa funesa u dzula fhethu huthihi, fhedzi zwi nwa maḓi zwavhuḓi na u bammbela zwi ya kona.
Hune zwa wanala hone
Tshipuka hetshi tshifuna hure na mahatsi na maḓaka tshi wanala vhukovhela na vhukati ha Afrika tshi wanala milamboni uyela Niger, Mali na Chad
Zwine zwa I ḽa
Zwi vhulaiwa nga Ndau, Phele na Nngwe.