Ntshikelelo Waku Hisa Tinguluve

©Glenneis Kriel
Tinguluve ti chava ngopfu maxelo lawa ya hisaka kumbe ya titimelaka ngopfu. Maxelo ya kahle lawa tifaneleke kuva tivekiwa eka wonayaya hiku endzeni ka kamara kunjhani, kuna moya wotsakama ku fika kwihi, vukhale bya nguluve, muxaka wa yona, laha hansi na xivala swi endliwe hi yini. Tani hi nawu, tinguluve letikulu tihanya kahle laha mahiselo yanga ehenhla ka 15 degrees Celsius kambe yava ehansi ka 30 degrees Celsius.
Switika ngopfu eka tinguluve kuva ti titimula leswaku mahiselo ya miri yatava e hansi. Atiswikoti ku juluka, tina mahahu lawa yantsongo loko ku pimanyisiwa na miri wa tona naswona tina leyara yikulu swinene ya mafurha leyi tisirhelelaka loko ku titimela. Ku antswisiwa ka ti gene swi nyanyise xiphiqo lexi, kuya hi va Alltech, leswi nga mbuyelo wa muxaka wa tinguluve ta namuntlha leti humesaka kuhisa kusuka endzeni loku tlulaka 30% kusuka eka ku hefemula na kufayeleriwa ka swakudya kutlula tinguluve ta khale kuya kwalomuya kava 1980s.

Swikoweto swa Ntshikelelo

©Glenneis Kriel
Ntshikelelo wa kuhisa i ntlhontlho wukulu swinene e Afrika Dzonga, hikokwalaho ka maxelo lawa yo hisa, lawa ya bohekaka kuya emahlweni ya hisa hikokwalaho ka climate change. Van’wamapurasi, swivula ku, vafanele ku langutisa swiyimo swa mahiselo eka ndzhawu leyi valavaka ku fuwela kona tinguluve leswaku vata kuma ndlela yaku sivela ntshikelelo wa kuhisa loko vangase sungula ku fuwa tinguluve.
Kutsandzeka ku endla sweswo switava na xiave xobiha swinene eka swakudya leswi tidyaka swona, makulelo, mahumeselo ya masi eka tinguluve ta xisati leswinga hlohletelaka matswalelo, hikuva swi endla leswaku tingaha tswali. Ntshikelelo wa ku hisa wunga endla na leswaku swihalaki e mirini swingaha tshamiseki kahle, leswinga vangaka nchuluko laha switikaka swivanga rifu. Ntshikelelo wa kuhisa wu endla leswaku nguluve yi khomiwa hi mavabyi yan’wana na yan’wana.
Tinguluve leti karhatiwaka hi ntshikelelo wa kuhisa tita hefemulela ehenhla swinene, tingaha koti ku endla nchumu, hi marito yan’wani, titava ti etlele e hansi, laha tiringetaka kuva tinga tirhisi matimba yotala kumbe kuringeta ku tihorisa. Eka swiyimo swotika tinga heleriwa hi matimba, tisungula ku rhurhumela kutani ti sungula ku hlanta tiva na nchuluko.

Nsivelo

©Glenneis Kriel
Van’wamapurasi eka switirhisiwa swa manguva lawa vatirhisa swo cinca mahiselo ku pfuneta mahiselo e kamareni naku tsakama ka moya. Loko unga koti ku fikelela leswi swa thekinoloji, endla purasi ra wena ra tinguluve kuva rititimela hi ximumu hikuva u endla insulation. U fulela hi mazingi, tani hi xikombiso, yanga funengetiwa hi matluka kumbe byasi kuva yata hunguta mahiselo. Van’wamapurasi vanga vekela swofafazela mati e henhla ka lwangu ra swivala leswaku kunga hisi ngopfu hinkarhi waloko dyambu ritinyike matimba.
Leswi muxaka wa laha hansi wu xivangaka xifanele ku tekeriwa enhlokweni, laha kunwani laha hansi ku hisaka swinene kutlula kunwana. Kuya hiva The Pig Site, nguluve ya 5 kg loko yivekiwa laha kunga ndlaleriwa, tani hi xikombiso, yinga hanya kahle eka mahiselo lawa yanga exikarhi ka 27 kuya eka 30 degrees Celsius, kambe 39 kuya eka 32 degrees Celsius loko tivekiwe laha kunga ndlaleriwa hi mapulangi. Nguluve ya 90 kg loko yivekiwe laha kunga ndlaleriwa yingava exikarhi ka 11 kuya eka 22 degrees Celsius, kambe eka 15 kuya eka 24 degrees Celsius lok yivekiwe laha kunga endliwa hi mapulangi.
Loko kuriku tinguluve tita vekiwa e handle, swingava kahle kuva ku langhiwa tinguluve ta xikaya letinga tiyela letikotaka ku kondzelela maxelo yo hisa. Tinguluve letingana nhlonge yantima ati koti kuva titshwa hi dyambu. Tinguluve leti vekiwaka e handle tifanele ku kota ku fikelela ndzhuti na vutumbelo. Kuva ku endliwa ndhope laha tinga vumbulukaka kona swinga pfuna swinene leswaku tita kota ku enhlisa mahiselo ya miri naku tisirhelela kuva titshwa hi dyambu.

Vutshunguri

©Glenneis Kriel
Ti awara nyana tintsongo tingava na xiave xo biha eka vuhumelerisi, lero tinguluve tifanele ku hungutiwa mahiselo ya miri hiku hatlisa loko maxelo ya tlakuka kuhundza maxelo lawa yanga lulamela kuva tivekiwa eka wona. Kuhunguta nhlayo ya tinguluve naswona swita pfuna swinene, hikuva loko titele ngopfu swi endla leswaku xiyimo xinyanya.
Magoza yafanele ku tekiwa ku lawula madyelo ya swakudya. Alltech yi hlohletela leswaku van’wamapurasi vfanele ku phamela swakudya swa furexe, vahunguta swakudya leswinga tala nhlayo yati protein, vatirhisa mafurha na oyili ematshan’weni ya energy ya nkarhi walowo, va engetela ku tlimbana ka swakudya kumbe kunyika tinguluve swakudya swotsakama ku hlohletela ku dyiwa ka swakudya. Swakudya swifanele ku dyiwa himinkarhi leyinga hola ya siku.

Translated by Ike Ngobeni