Laha ku Hlanganka Milambu e Mapungubwe

Matiko Yanharhu ya Hlangana

©Roger de la Harpe

Lexi nyanyulaka ngopfu hi ntanga lowu ikuva ku hlangana milambu ya Limpopo na Shashe, hile tlhelo kuhlangana matiko yanharhu hinkarhi wun’we. Kuva u vona kusaseka ka swona, ntanga lowu wu akeriwe ndzhawu ya mintsandza eka ndzhawu yale henhla swinene leswaku vanhu vata kota ku vona kahle ku xonga ka ntumbuluko.

Loko u yime hile makumu ka biloho, Botswana yiva yiri eximatsini kasi tiko ra Zimbabwe rile vokweni ra xinene. Xikombiso xintsongo xo basa exikarhi ka xihlala xikomba kahle laha ku hlanganaka matiko lawa yanharhu. Kambe kusuka laha kuyimiwaka kona, ehenhla henhla, kuvonaka mintila yankoka leyi kombaka mindzelekano ya arbitrary geo-political leyikombaka yirikarhi yihunguteka onge akova nchumu. Kova ntsena mintila leyi vonakaka eka mepe nale ka miehleketo ya vanhu ntsena.

Hambiswiritano, laha hilaha kuhlanganaka milambu yimbirhi ya matimba. Leyi tsemaka kusuka evuhuma dyambu kuya evupela dyambu hileswi vange i ‘great grey-green greasy’ Limpopo, kuya hileswi Rudyard Kipling aswi vekisaka xiswona. Kusuka en’walungwini kuta nambu lowu ahlameke wa Shashe, lowu khulukaka wurhelela kuya cheleta le hansi. Siku rin’wana loko, didarata loko totshuka titsemiwile, swiharhi swita kota ku tlhelela lomu swinga tumbuluka kona ngopfu ngopfu hikwala tlhelo ka mati.

Picnics na Tindzhawu to Vona eka Tona

©Roger de la Harpe

Laha ku hlanganaka kona milambu leyi kutlhela kuva na ndzhawu ya picnic eka vuyeni lebyi vhakaka na nhlekani. Kuna nhlayo ya matafula na mabence lawa yanga akiwa eka ndzhawu leyi ehansi ka vutshamu lebyinga fuleriwa hi byasi, kutlhela kuva na xivhengelani xintsongo lexi lombisaka swo oxela eka swona nyama leswi tirhisaka gasi. Xivhengelani lexi xitlhela xi xavisa swixavisiwa swofana na swotima torha, swo xawula, kambe axinga pfuriwanga hinkarhi lowu andzi vhakile eka ndzhawu liya.

Kuna tindhzawu toringana mune leti munhu anga kotaka kuyima kona a vona nyanyulo lowu wantumbuluko (Sunrise, Main, Confluence na Sunset) naswona yin’wana na yin’wana yinyikela hi xiyimo xa kahle xakuva u vona laha kuhlanganaka milambu. Ndzhawu leyi yihorile naswona yina kurhula, ukota ku twa matliloko ya tihomu leti dyaka rihlaza kusuka eka e tlhelo ra Zimbabwe.

Eka tlhelo lerin’wana ra ndzhawu ya picnic kuna ndlela yofamba hiyona leyi kongomaka eka Pinnacle Deck. Ndzhawu leyi kuvoniwaka kusuka eka yona yilangutane na le ndzeni ka ntanga; wo tshuka, rivala leringa tala hi minkova na misinya. Hambi leswi yingariki na nyanyulo kufana naloko u langute laha kuhlanganaka milambu leyi, swavuyerisa ku famba famba kona.

Translated by Ike Ngobeni