Kuchayela u Hundza hile Vredefort Dome

© Jacques Marais
Ndlela yo nghena e Vredefort Dome hile Parys, xidorobani xa vuwiselo lexi navetaka lexinga e dzongeni wa ribuwa ra nambu wa Vaal. Ku fika e Parys loko u suka e Johannesburg, ufanele ku teka gondzo ra N1 kuya e dzongeni, ulandzelela swikoweto leswinge uya e Bloemfontein. Loko uhete ku hundza e Grasmere Toll Plaza, ndzhawu yisungula kucinca yiva masimu ya vurimi lawa yanga tala eka ndzhawu liya. Kwalomu ka 80kms ehandle ka doroba ra Joburg, uta hundza biloho rikulu leri hundzaka ehenhla ka nambu wa Vaal kunghena exifundzheni xa Free State. Endzhaku ka tinwana tikilomitara ta 10 (kwalomu ka 90km kusuka e Joburg), uta huma hi ndlela leyinga tsariwa ku ‘R59 – Parys/Sasolburg’, ntsene loko unga se fika eka Kroonvaal Toll Plaza. U jikela exineneni loko uri e henhla ka biloho kutani u chayela kuringana 20kms kufikela u fika e Parys.
Mpfhuka nyana wuntsongo loko u nghene dorobeni, patu lerikulu ro nghena e Parys (Loop Street) ufika eka stop sign kutani u voyamela hala patu rijikelaka exineneni (Water Street) kutani u jikela eximatsini (Breë Street). Landzelela milenge leyi yambyana unghena hilaha kuhundzaka vapfhumba, Breë Street; kuna ndzhawu yikulu leyinga tala mavhengele ya swakudya, mavhengele yo xavisa swakhale, swifaniso na swinwana, leswi endlaka ti awara to hlaya taku tsakisa matihlo.
Loko u hetile, hundzela emahlweni hi Breë Street kufikela ukuma ti roboto tosungula (tiri toxe) e Parys. Kusuka laha ungaya emahlweni u famba hindlela yoleyo kuya fika eka xidorobani lexintsongo xa Vredefort (15km). Kumbe, unga jikela exineneni, utsemakanya biloho leri kokaka rinoko ehenhla ka nambu wa Vaal, kutani u kongoma e Potchefstroom hi patu ra R53 (kwalomu ka 50km). Ndzhawu ya ntshava ya Vredefort Dome yivonakala kahle swinene, yitlakukile eribuweni rale nwalungwini wa nambu wa Vaal, naswona yinga fikeleleka kungava hile ka rin’we ra mapatu yambirhi ya xikontiri lawa yanga kona.
Patu ra gravel leri jika jikaka hindzhawu ya ntshava ya Dome rinyika van’wamimovha tindlela tohambana hambana. Ndzhawu yakona ya hlamarisa swinene naswona kurhurile swinene naswona kahari tindzhawu tale makaya. Tekela enhlokweni, loko switatano, leswaku kuna mapatu yanwana lawa ya hundzaka hile swinkobyanini naswona swinga endleka yanga fambeki. Yatshama yarikarhi ya pfuxetiwa hi minkarhi naswona kunwana lomu kunga lunghisiwa kuva kunga tshamisekangi. Aswivuli leswaku ulava movha wa 4x4, kambe ulava movha lowu nga hlayiseka wungataka wunga khumbi ehansi. Kuma map wa ndzhawu yaleyo leswaku utaka unga lahleki kusuka eka bureaux ya vupfhumba kusuka edorobeni.

Rendzo ro Helelaroya e Parys kuya e Vredefort Dome

E robotweni ya Breë Street, jikela e vokweni raxinene u khoma patu ra R53 kuya e Potch. Hile tlhelo ka biloho, uta vona vhengele ra Jalapor’s General Dealer. Vhengele leri rixavisele vanhu va Parys kusukela hiva 1920 naswona rahari sweswi ariri xiswona kusuka khale. Ritshame hile tlhelo lerin’wana ra nambu hikuva makula avanga pfumeleriwi kuva na mavhengele exifundzheni xa Orange Free State.

Endzhaku ka 2km, uta fika e mahandzeni ya tindlela laha kuhlanganaka patu ra R500 roya Fochville. Jikela eximatsini kutani u famba hi patu ra R53 kuya e Potch.
10km uhuma e Parys, jikela eximatsini eka xikoweto lexinge Venterskroon. Patu risungula kuva gravel loko urikarhi unghena eka ndzhawu yonona ya Vredefort Dome.

Endzhaku ka tikilomitara tohlaya nyana, uta fika eka xibilohani xolala swinene lexi hundzaka ehenhla ka xinambyana xo xonga. Kuna ndzhawu yo jika leyinga tsariwa ‘Koppieskraal’. Leyi i ndlela yokoma leyi tlhelerisaka e Parys leyi langutekaka kahle.
ILoko uya emahlweni u kongoma e Venterskroon, patu riya emahlweni ritlhela riva na maribye. Mimoya leyinga kona eka ndzhawu ya Vredefort Dome yisungula kutwala. Yima e Thabela Thabeng guest kukota ku vona ntumbuluko lowu vonakaka kona.

15km kusuka exikontirini, uta fika Venterskroon. Ndzhawu ya timayini yak hale swinene leyi langutekaka kahle xikanwe na swilo swintshwa (kukatsa vhengele ra kofi na ndzhawu ya vuxokoxoko) leyi yimeleke vuyeni.

Loko u hetile, patu riya emahlweni rihundza e Venterskroon na ndzhawu yintsongo yo hundza. Leswi swiku fikisa e handle ka purasi ra Leeufontein, rinwana ra lawa yanga yak hale e Transvaal.

Kutani uta fika emahandzeni ya tindlela. U jikela eximatsini. Endzhaku ka mfphuka nyana, uta fika eka t-junction laha kungana mapatu ya Schoemansdrift-Potch. U jikela eximatsini kuya e Schoemansdrift.

Mapurasi yakona loko waha khandziya xiganga kutani u hundza hile ka Dome,urhelela kuya enambyeni wa Vaal.

Endzhaku ka tikilomitara tohlaya nyana, kuna mahandza ya tindlela laha kungana patu roya e Skandinawiëdrift. Fambela eximatsini kuya e Schoemansdrift.

Schoemansdrift yi lehile, yina ntila wun’we kuhundza hile nambyeni wa Vaal. Matshamelo yakona ya sasekile swinene, naswona biloho hirona rirhandziwaka swinene hi vaphasi va tihlampfi va ndzhawu leyi.

Eka tlhelo lerinwana ra nambu wa Vaal, kufika kuva na mahandza ya tindlela. Laha loko u jikela eximatsini kutani u jika na patu kuya hile dzongeni wa ribuwa ra nambu.

Kuna mapatu lawa ya pandzisaka nhloko swinene ya gravel lawa ya hundzaka hile Vredefort Dome, swikahle kuva u kuma map kusuka eka tindzhawu ta vuxokoxoko loko unga se tlakuka. Swatika kuva u lahleka ngopfu, hambi swiritano, hikuva mapatu hinkwawo yakongoma eka patu ra xikontirhi lawa ya hetelelaka yaya e Vredefort na Parys (R59).

Loko u khome patu ra R59, jikela eximatsini kuya e Vredefort kumbe u jikela exineneni kuya e Parys. Rendzo hinkwaro rihelerile arifanelanga rihundza 100km kambe arilavi uri jaha, rilava u hatla uri sungula.

Ndlela Yin’wana Yakuya fika e Vredefort Dome Mountain Land i Kusuka e Potchefstroom

Kuya fika eka xidorobani lexi xa mphensamphensa, teka patu ra N1 edzongeni kuya e Bloemfontein. Endzhaku ka kwalomu ka 20kms, kufika ku hambana tindlela laha kungana N1 na N12 (leringa tsariwa Potch na Kimberley). Teka patu ra N12 kutani u famba hile hansi ka swintshabyani kuringana 100km. Loko uri endleleni, uta hundza mayini wa Mponeng, lowunga enta swinene emisaveni hinkwayo. Loko u fikile e Potch, landzelela xikoweto lexinge R53 kuya e Parys. Ndlela leyi yitaku fikisa e Vredefort Dome Mountain Land kusuka en’walungwini.
Xohetelela, loko u vuyile e Joburg, mapatu yanga ku hlanganisa nhloko. Loko u tshunelela doroba, uta vona xikoweto lexinge N1. Sweswo swita kufikisa eka patu ra concrete (leri tivekaka tani hi Western Bypass) kuhundza hile Roodepoort kuya e Pretoria. Loko ulava ku tirhisa patu ra M1, leri yisaka eka tindzhawu ta manyunyu tale n’walungwini to tani hi Sandton, landzelela swikoweto leswinge N12 kuya e Witbank kutani u teka patu leri pacukaka leringa tsariwa ‘M1 North’. Swikoweto leswinga antswisiwa swinga pfuna eka mapatu lawa yo pandzisa nhloko, lawa yandzi kanganyisaka minkarhi hinkwayo.

Translated by Ike Ngobeni