Ku Hlayisa Vuxokoxoko

© Karoline Steenekamp

Nkatskanyo

Eka bindzu rin’wana na rinwana ku hlayisa vuxokoxoko hileswi swi endlaka bindzu rihumelela kumbe ku tsandzeka ka rona. Swina nkoka swinene kuhlayisa vuxokoxoko bya timali leti humaka kumbe tinghenaka eka bindzu – na ku twisisa leswaku ntirho wunwanana wunwana wa vurimi i bindzu. Nkarhi wunwana kungava xibindwani lexintsongo kumbe bindzu lerikulu leri ngana maendlelo yokarhi yo hlayisa vuxokoxoko. Hambi kuri bindzu ra mimpfundla leringavaka na mune kumbe ntlhanu wa yona, kuhlayisiwa ka vuxokoxoko lebyi swina nkoka.

Mali hinkwayo leyi tirhisiweke eka bindzu yifanele ku tsaria. Leswi swikatsa nxavo wa mimpfundla, swihahlu, vulawuri bya switirhisiwa na swakudya.

Mali leyi nghenaka kusuka eka kuxavisiwa ka xitoko kumbe leswi humelerisiwaka yi tsariwa e hansi.

Magoza lawa yatekiwaka ya nongonoko waku tswala yafanele ya tsariwa. Kuhava xilo xo nyamisa kufana no rivala ku nyika mpfundla wa xisati xisaka kumbe kuya kamba swimpfundlani na mixo u kuma swifile hi xirhami.

Kuhlayisa vuxokoxoko bya masiku yaku lumula swina nkoka.

©Judy Stuart

Karata ra Xihahlu

Xihahlu xin’wana na xin’wana xifanele kuva na nomboro ya xona laha karata rivekeriwaka eka xihahlu xexo. Karata leri rifanele kuvekeriwa hindlela ya leswaku mpfundla wunge koti kuridya naswona rifanele kusiveriwa leswaku ringa tsakami. Ringa vekiwa eka fayili laha ringa langutiwaka siku na siku. Eka karata leti tsala hinkwaswo leswi humelelaka mpfundla walowo kufana na siku ra masangu, raku tswariwa na nhlayo ya vana lavanga tswariwa.
Akuvi na laha ungata tsala kona leswaku kusele vana vangani e xihahlwini eka siku rero 2, 6, 14 ku fikela loko va lumuriwa. Kutlhela kuva na laha ungata tsala vana lavanga hoxiwa kwalano kukuma nhlayiso. Vito na nomboro ya lowa xinuna lowutirhisiweke swifanele kuvakona eka karata leri.
Tlhela uswi tsala nale ka fayili masiku ya vutshunguri lebyi nyikiweke xikan’we na yaku tsema min’wala, ku kamberiwa tindleve na swinwana na swinwana. Swikahle ku kamba ntiko wa vana ni vatswari vakona. Hlayisa vuxokoxoko lebyi eka fayili ya wena. Masiku yaku dlaya ya fanele ku kandziyisiwa xikanwe na ntiko wa mpfundla loko wunga se dlawa na loko se wudlawile. Leswi swikomba mali leyi languteriweke. Nhlayiso wa vuxokoxoko hi khomuxuta nawona wakumeka kambe wuna nkoka eka ndzhawu leyi kungana mimpfundla yotala.

Translated by Ike Ngobeni