Vukulu bya Vavanuna
Kuya hi xintu, ndzhavuko wa va Pedi wuhambanyisa swinene swiyimo kuya hi rimbewu. Leswi swive na xiave swinene eka swiphemu swotala swa vutomi bya vanhu, kusuha eka swaku boha swiambalo laha vavanuna vatirhisaka ti reef-knots kasi va xisati vatirhisa ti granny-knots — kuya eka ngoma, xiyimo emutini nale ka vaaki, kukatsa na kuavelana mintirho.
Vavasati va endla ntirho wa vurimi, vavanuna na vafana vaendla ntirho lowu fambelanaka na tihomu. Vukulu bya vavanuna bya tiyisiwa eka vutomi bya siku na siku: xikombiso eka swakudya swa vavanuna xikan’we na vafana lavanga yimba vatshama kun’we kutani vaphameriwa kusungula, kutani vamanana vadya na vana van’wani.
Kuya hi nawu vavasati avari, nasweswi vahari, vanhu vale hansi, naswona ava fanele vatshama ehansi ka vulawuri bya wanuna. Loko vavasati vatekiwile vakuma xiyimo xa nuna wa vona. Wansati loyi anga tswariwa eka muti lowungariki nchumu, angava wa xiyimo endzhaku ka kutekiwa kutani a kuma xiyimo xale henhla eka sesi wa yena laha sesi wa yena angavaka loyi an’wi pfunetaka. Wanuna angaka anga tlakuki ku hundza xiyimo xa boti wayena.
Bndzhaka naku humelela swihundziseriwa kusuka eka wanuna kuya eka lontsongo eka yena, naswona vavasati vatshama emitini ya vavanuna va vona. Leswi, minkarhi yin’wana, swaha tshamise sweswo kufikela namunthla,mindyangu yotala hambiswiritano yitsakela leswaku vapfumelela vana vavona va vanhwenyani kuva va kuma ndzhaka ya masimu na switandi swotshama eka swona, hikuva vanhwenyani — ngopfu ngopfu lava vanga kavanyetiweki hi mintirho ya vukati — vatekiwa vari lava kotaka ku hlayisa vatsawri vavona kutlula vana va majaha.
Ndzhavuko wa va Pedi awu hundzeleta ngopfu kutlula leyotala loko swita eka ku hambanyisiwa ka rimbewu, leswi vekiwaka eka kupfumala kutwisiseka xikan’we na mahanyelo ya vavasati. Kukumeka ka kutiyimisela ku endla swobiha – vuloyi na vusiku abyi fambelanisiwa na vavasati naswona aswi hundziseriwa kusuka eka manana kuya eka nwana wa nhwenyani. Vuloyi bya na hlekani, hambiswiritano, byi dyondziwile, naswona byinga kumiwa hi mani na mani, waxinuna kumbe wa xisati naswona abyi endliwa minkarhi yin’wana ku vavisa van’wana.
Translated by Ike Ngobeni