Caracal
Nandzana

© Nigel J Dennis

Vito

Nandzana/Caracal (Felis caracal)

Xivumbeko

Xiharhi lexi xikulu, xi tshama xi ri rufous- xi tsanile xa tindleve leti kulu ta ntima, phomisaka hansi ka khwiri, ni muhlovo wa xilamula ni milenge yo leha. Nandzana yi ni mavala yo tsakisa xikandzeni. Xiharhilexi xi tiveka xiri xin’wani xa swimanga swo saseka emisaveni. Nandzana yi famba ni musa ni ku nuhela ka matimba ya vutshembi. Yina vuswikoti byo khandziya misnya, minkarhi yo tala yi kumeka ensinyeni.Tinandzana hinkwato ta mihlovo ya ntima ti ripotiwile.

Swakudya

Loko Nandzana yi famba yi hlota na vusiku, kambe yi tlhela yi hlota hi miseve ya dyambu ku hlota swakudya. Yi xiya ngopfu swinene hi matihlo ngopfu-ngopfu loko yi hlota swinyenyani. Nandzani yi tiyile, ya hatlisa yi tlhela yi hlota swiharhi leswi tsongo swo fana na jerboas, sand rat, ground squirrel na rock hyrax, yi kota no wisa swiharhi leswi kulu swofana na reedbuck na duiker. Ximanga lexi xi ni vukoti ku sukela xi tshame hansi, kuya simeka 4-5 wa timitara emoyeni yi tirhisa timbavala ta yona to tiyela. Ti endla tano ku kota ku phasa swinyenyani emoyeni.

Dyangu

Minkarhi yo tala Nandzana a yi hlayeriwi nkarhi wo bebula, Nandzana ya xisati yi hlangana ni nwanuna ku fikela ka nharhu. N’wana wa Nandzana ku suka un’we kumbe ntsevu wa vana, swi beburiwa endzhaku ka makume-nkombo nhungu wa masiku. Swi vanana swina ntikelo wa 21g hi siku kambe swiva ni vutihlamuleri loko swi fika ka khume ntsevu- khume nhungu wa tin’wheti.

Mahanyelo

Nandzana yi pharamukile, swihundla, yitlhela yi va na nkanu. Xi hlotiwa ngopfu hiva mapurasi hikuva I xiharhi xo kariha.

Matshamelo

Ximanga lexi xi kumeka nhoveni yo oma laha ku kumekaka swihlahla swa nhova, tintshaveni, xi tiveka ku tshama ku fikela 3000 wa timitara. Nandzana ya swikota ku hanya nkarhi wo leha yi ri hava mati, ku fana ni swiharhi swin’wani, yi hanya hi rinoko ra swiharhi leswi hlotaka.

Swi kumeka kwini?

Yi kumeka hinkwako eAfrika Dzonga, ka ndhawu yo pfuleka, nhoveni, maribyeni ni le ntshaveni.

Ndzavisiso wa nkoka

Ntikelo (xisati): 11 kg
Ntikelo (xinuna): 15 kg
Ku leha (xisati): 109 cm
Ku leha (xinuna): 117 cm
Gestation period: 117 cm
Nhlayo wa vana: Mbirhi-mune(kumbe ntlhanu)
Swileriso: Carnivora
Ndyangu: Felidae

Ku tshikelela

Mbirhi-Mune (kumbe ntlhanu) wa vana va beburiwa hi Nhlangula-Nyenyankulu ndzhaku ka tin’wheti timbirhi.

Vuxokoxoko hi vuenti

Mikondzo ya Nandzana yi bala swi vonaka swinene yi tlhela yi vonaka mahlweni loko yi fanisiwa ni swiharhi.