Buffalo Thorn
Nyarhi thorn
Vito
Xikayi
Vito ra xi Latin
Ziziphus mucronata
Nhlamuselo
Lowu I nsinya lowu kulu lowu milaka wukula wu leha kwalomu ka 17 wa timitara. Wukula hi xipidi naswona wuhanya kahle hambi kuri na dyandza. Mahanti ya wona iya mpunwa kuya eka buraweni naswona wutsindziyerile swinene. Mabilomu ya wona iya rihlaza naswona wukumeka laha kunga tlhuma swinene kutlhela kuva na matluka. Mabilomu ya huma kusuka hi October kuya eka April kasi mihandzu wa wona yikumeka kusuka hi February kuya fika August. Mimitwa ya kona yikumeka hitipherhe eka marhavi ya nsinya lowu laha mutwa wun’we wuvaka wu lolokile kasi lowunwani wuva wukhotsekile.
Eka tindzhawu tinwana minsinya leyikulu ya muxaka lowu yilahlekeriwa hi mimitwa hinkwayo. Mabilomu ya wona ya vitana ngopfu switsotswani na tinyenyani leti dyaka tirhubeyila leti kumekaka eka nsinya lowu. Nsinya lowu wutirha kahle tani hi xisirhelelo ya kahle hikuva mimitwa yakona ayi hambanyiseki kuya hileswi yinga yimisa xiswona. Nsinya lowu wuna matluka yo hatimela ya rihlaza lawa hi ririmi ra Afrikaans vange I Blinkblaar.
Switirhisiwa
Marhavi ya wona ya tirhisiwa tani hi xisirhelelo eka xivala xa tihomu nkarhi wunwana na le masirheni. Tihunyi ta wona ta tshiveriwa tiendla ndzilo. Matluka, mahanti na timintsu ta wona switirhisiwa ku endla murhi wotshungula mavabyi yo hambana hambana. Loko matluka ya wona ya kandziwile ya pfuneta kuyimisa ngati loko yi huma hinga heti. Tinxaka tinwani titshembha leswaku nsinya lowu wutlhela wusivela ku biwa hi tilo.
Laha wukumekaka kona
Nsinya lowu wukumeka kusuka e Arabia kuya e Western Cape.
Swo switiva
Nsinya lowu wutlhela wutiveka tani hi “ Blinkblaar Wag-'n-bietjie” leswivulaka leswaku matluka yo hatima yima nyana naswona swisukela eka mimitwa ya wona laha loko yiku khomile swastika kutiphasunula. Nsinya lowu wutlhela wuva na xiave eka kutshembha ka vanhu va Afrika laha ma Zulu vatirhisaka rhavi ra wona ku teka moya wa lava hundzeke emisaveni kuya endlwini ya vona ya makumu. Loko vafamba hi movha rhavi rakona ritshama eka xitulu xa rona riri xore kufikela kuya fikiwa laha vayaka kona. Kasi e Botswana kutshembiwa leswaku nsinya lowu wu sivela tilo.
