Mareo a tsa Kalafi ya Dipodi - Glossary

© Marinda Louw

Aetiology - Sebaki kgotsa motlhodi wa bolwetse.
Amino Acids - Ditswakwa tsa ditswa-tsheding tse di tlholegang ka tlhagô mo ditogweng tsa semela le phologolo. Amino acids ke diagi-kgolo tsa protein.
Anthelmintic - Seritibatsi se se diriswang go ntsha diboko kgotsa metlhampepe ya ka fa gare - sentsha-seboko.
Antibiotic - Sere se se tlhagiswang ke ditshidinyana kgotsa ka maitirelo (penicillin, Streptomycin, jalo le jalo) se se nang le bokgoni jwa go kgoreletsa kgotsa go senya ditshidinyana tse di rileng.
Antibodies - Sere se se tlhagiswang ke mmele ele go tsibogela megare, bacteria kgotsa toxins. Antibodies di tsenya tiragatso e e rileng kgatlhanong le phetodi e di bopegileng ka fa tlase ga thotloetso ya yona.
Antigen - Sere se sw tla tsosolosang tlhagiso ya antibodies fa se tsenngwa mo mmeleng. Molemô e na le antigens tse di tsosolosang phologolo go ka aga antibodies kgatlhanong le malwetse.
Antigen (Killed or Inactive) - Sere se se tlhotlheletsang legato lantlha kgotsa le le lemogwang la tlhagiso ya antibody. Entô ya bobedi e botlhokwa mo malatsing ale mmalwa kgotsa go feta morago ga êntô ya ntlha go tlhotlholetsa legato la tlhagiso ya antibody.
Antigen (Living) - Sere se se tsosolosang magato ka bobedi va tlhagiso ya antibody.
Antiseptic - Go kgoreletsa kgolô ya ditshidinyana, kgotsa sere se se thibelang kgolô e e jalo.
Antiserum - Serum e e nang le antibodies. E tlhagisa tshireletso ya paka-khutshwane, gantsi ya dibeke di le pedi goya go nne.
Antitoxin - Serum e e nang le antibodies tse di rileng tse di fokotsang bogale jwa botlhole.
Astringent - Seritibatsi se se ngotlang ditogwa le go fokotsa tswetswenô.
Atrophy - Go latlha kgotsa go fokotsa bogolo jwa serwe, togwa kgotsa sele.
Attenuation - Tsamaiso ya go fokotsa bokotsi jwa bolwetse kgotsa go fetofetola phetodi e e tlhagisang malwetse ka go e godisetsang mo setshoding se sengwe, gantsi gore molemô o dirwe.
Autogenous vaccine - Molemô o o dirilweng gotswa mo ditshidinyaneng gotswa mo thunyong e e totileng bolwetse bongwe.
Bacteria - Setlhopha sa ditshidinyana tse di mo seleng ele nosi, se se nnye thata sa dimela tsa sele-nosi.
Bactericidal - Go nnang le bokgoni jwa go bolaya bacteria.
Bacterin - Setlhagiswa se se nang le bacteria e e fetotsweng kgotsa e e bolailweng, e e baakantsweng gore e diriswe jaaka molemô.
Biological - Molemô o o dirilweng gotswa mo motsweding o o tshelang. Gantsi o diriswa mo thibelong ya malwetse (Leba vaccine, antiserum, antitoxin)
Booster Vaccine - Molemô wa bobedi kgotsa ele mmalwa e e neelwang go oketsa twantsho-bolwetse ya phologolo.
Caustic Corrosive - phetodi e e kgonang go senya ditogwa tse di tshelang.
Coccidia - Ditshidinyana tsa protozoan tse di tshwaetsang disele tse di mo boalong jwa karolo ya thugô-dijo.
Diluent - Seeledi se se dirisetswang go buseletsa molemô e e omeleditsweng le go oketsa seelo sa sere sefe kana sefe.
Drench - Neela seeledi ka molomo.
Electrolytes - Ditswakwa tse di dirilweng gotswa mo go kopanngweng ga dikarolwana tsa dimenerale tse di farologaneng, tse di thusang go tshola tekatekano ya seeledi ya mmele ka fa tlase ga taolô.
Gestation - Go dusa (malatsi ale 150 mo dipoding)
Haemorrhage - Tatlhegelo ya madi
Immunity - Bokgoni jwa mmele go ka ganana kgotsa go fekeetsa tshwaetsego. Antibodies di tshameka karolo e kgolo mo kgananong.
Immunity (Acquired) - Kganano e phologolo e mo malobeng e neng e sa ganane e nang le yona kgatlhanong le bolwetse jo bo tshelenang.
Immunity (Active) - Kganano e mo go yona mabaka a tshireletso kgatlhanong le bolwetse a tlhagiswang mo mmeleng ka boôna.
Immunity (Innate) - Kganano e e fetisitsweng ka tsalô kgatlhanong le bolwetse jo bo tshelanang.
Immunity (Maternal) - Mokgwa wa kganano e e sa lweng e e bakwang ke dikganano tse di fetiswang gotswa kwa mmêng goya kwa ngwaneng. Seno se ka fitlhelelwa mo popelong kgotsa ka mašwi (segolo thata colostrum).
Immunity (Passive) - Kganano e e bakwang ke tsamaiso ya mabaka a tshireletso gotswa go phologolo e nngwe goya go e nngwe. Seno se ka dirwa ka maitirelo ka go bona serum gotswa go phologolo e e gananang le go se ênta mo phologolong e e sa gananeng. Kganano e e sa lwaneng ke ya paka e khutshwane mme e metwa ka malatsi le dibeke.
Infection - Tsenelelô le kgolô tse di atlegileng tsa diphetodi tse di tlhagisang malwetse (bacteria, megare, jalo le jalo) mo ditogweng tsa mmele.
Inflammation - Tsibogo e e totileng ya mmele mo kgobalong. Kgobalo e e jalo e ka nna ka ntlha ya diphetodi tse di tshelang kgotsa gotswa go dibaki tsa mechanical, khemikhale kgotsa motlakase. Inflammation e itshupa ka khibifalo, setlhabi, mogote le thorugo.
Inoculate - Go tsenyeletsa immune serum, melemô, kgotsa dire dingwe tsa antigenic mo thibelong, kalafong le patlisisong.
Insecticide - Phetodi e e bolayang ditshenekegi.
Intramuscular Injection (IM) - Êntô mo mosifeng.
Intraperitoneal (IP) - Êntô go tsenelela phatlha ya mpa.
Intravenous (IV) - Êntô mo tshikeng.
L.D. - Seelo se se kotsi, se se bolayang.
Metabolism - Palogotlhe ya ditsamaiso tsa senama le tsa khemikhale tse dire tse di tshelang di tlhagiswang le go tlhokomelwa.
Pharmaceutical - Seritibatsi sa kalafi go na le sa maranyane a ditshedi.
Serum - Karolo ya madi ya seeledi ntle le disele kgotsa go ipopa. Serum e e tserweng mo diphologolong tse di gananang le bolwetse jo bo rileng mme e entwa mo phologolong e nngwe gore e neele moamogedi kganano e e sa lweng e itsagale jaaka antiserum.
Stress - Mabaka otlhe a a nang le go dira phologolo gore e nne thata mo kotsing ya go tshwarwa ke malwetse. Kgatelelô-maikutlo e ka tswa ele ka ntlha ya tikologo, dikotla, tlhaloganyo kgotsa bonama.
Subclinical - Ntle le tshupo ya booki, fa go buiwa ka magato a go sale gale a, kgotsa tshosometso e potlana ya, bolwetse jo bo rileng.
Subcutaneous (SQ) - Fela fa tlase ga letlalo.
Toxaemia - Tsenô-botlhole ya kakaretso ka ntlha ya go monyelwa ga toxins, gantsi ditlhagiswa tsa bacteria tse di bopegang fa felong ga tshwaetsego. Ka bonnete, tsenô-botlhole ya madi.
Toxin - Sere se se botlhole.
Toxoid - Toxin e e alafilweng gore e bolaye botlhole jwa yona fela e tlogetswe ka bokgoni jwa go tsosolosa go bopega ga antibodies fa e entwa mo mmeleng.
Trauma - Ntho kgotsa kgobalo.
Vaccines - Ditlhagiswa tse di diretsweng gore di neelane ka kganano ya ka metlha. Melemô e ka dirwa gotswa mo megareng, bacteria, kgotsa protozoa, e tshela kgotsa e bolailwe, kgotsa gotswa mo di-toxin.
Vaccines (Bacterial) - Molemô o o sireletsang kgatlhanong le malwetse a a bakwang ke bacteria.
Vaccine (Killed Virus) - Molemô o o tlhagiswang ka go tshwaetsa phologolo, pelwana ya kokwana kgotsa togwa ya phologolo ka mogare o o rileng. Mogare o tsewa ka setlhoa sa tshwaetsago mme di o rebolelwa gape diphetodi tse di bolayang. Mogare o o suleng o tsosolosa tlhagiso ya di antibody fa e êntetswe mo phologolong.
Vaccine (Live Virus) - Molemô o o tlhagiswang ka go godisa botshedi jwa mogare o molemô o dirwang gotswa mo go ona.
Vaccine (Modified Live Virus) - Molemô o o dirwang gotswa mo mogareng o o koafaditsweng.
Vaccine (Monovalent) - Molemô o o tlhagisang fela kganano ya bolwetse bo le nosi.
Vaccine(Polyvalent) - Molemô o o tlhagisang kganano kgatlhanong le malwetse ale mabedi kgotsa go feta.
Vaccine (Viral) - Molemô o o sireletsang kgatlhanong le malwetse a a bakilweng ke mogare.
Virus - Diphetodi tsa tshwaetsano tse di nnyennye, tse di nnye go feta bontsi jwa di-bacteria mme di kgona go ata fela le sele ya setshodi e e tshelang ebile e tshwaetsega. Megare e ka dula e tshela mo dipakeng tse di farologaneng kwa ntle ga ditogwa tse di tshelang. Megare e mengwe di tlhagisa malwetse a a kotsi, fa a mangwe a se kotsi jalo.

Mareo le Dikhutshwafatsô tsa Se-Latin le Se-Greek tsa Tlwaelô tse di Diriswang mo Makwalong a Ngaka

a.c. ante cibum - ya sengwe le sengwe
ad ad to: go fitlha go
ad lib. Ad libitum - ka go boithatelo
alternis horis alternis horis - ura nngwe le nngwe e nngwe
ante ante - pele
aq. aqua - metsi
b.i.d. bis in die - gabedi ka letsatsi
bis bis - gabedi
c cum - ka
caps capsula - capsule
et et - le
gtt gutta(e) - marothodi
H. hora - ka ura
hor.som.,H.S. hora somni - ka nako ya go robala
in d. in dies - tsatsi ka tsatsi
inter inter - mo magareng
lin. linimentum - linament
liq. liquor - motswako
lot. lotio - setlodi
noctis noctis - ya bosigo
non non - eseng
non.rep. non repetatur - o seke wa boeletsa
O.D. oculus dexter - leitlho la moja
O.L. oculus laevus - leitlho la molema
omn. or. omni hora - ura nngwe le nngwe
p.c. post cibos - morago ga dijo
p.r.n. pro re nata - jaaka go tlhokwa
q.h. quaque hora - ura nngwe le nngwe
q.i.d. quater in die - ga-4 ka letsatsi
q.s. quantum sufficit - ka fa go tlhokwang ka teng
t.i.d. ter in die - ga-3 ka letsatsi
ut dict. ut dictum - jaaka go kaeditswe

Translated by Nchema Rapoo