Karohano tsa Setso Meetlong wa Basotho
Sebakeng sele seng Basotho ba Moshoeshoe ene ele bonngwe ba morabe le ba dipolotiki. Leha hole jwalo, dikarohano tsa setso, tse thehilweng malapeng le kamano ya bona, di ne di totobala mehleng ya ho haha sechaba le ho phehella kajeno.
Dikarolo tsa tsamaiso (diterekeng, diterekeng tse ka tlaasana, ditaleng le metsaneng), di sebedisitsweng le ho matlafatswa ke tsamaiso ya Brithani ya Basutoland, e boetse e phehella, ho sa tsotellehe Lesotho feela. Basotho bohle ba ditho tsa lelapa, ditho tsa sechaba tseo ditho tsa tsona di nang le lebitso la moloko o ba kopanyang le totem kapa moholo-holo.
Mokgatlo ke wa sechaba, motho e mong le e mong ya nang le lebitso la ntatae, ntate-ntate wa ntatae, jwalo-jwalo. Bomme ba sa nyalanang ba fa ngwana wa bona maqitso a bona ntle le hore ntate a dumelle bana ba bona.
Lehaha la Basotho
Ho ya ka dipale tsa Basotho, batho ba qala ho iphetola ho tloha sebakeng sa tshomong e bitswang Ntswanatsatsi. Ba ile ba tloha marung ka dihlopha tse ileng tsa fetoha malapa (diboko), e nngwe le e nngwe ya tsona e ne e filwe phoofolo e le mosireletsi wa Modimo. Ka mohlala, totem ya lelapa la Moshoeshoe e ne e le kwena (kwena).
Totems di ne di halalela, di filwe boleng ba Modimo (Modimo kapa motho ya sa bonahaleng), mme e tlameha ho hlomphuwa le ho tshajwa. Ditho tsohle di ne di lokela ho boloka ditlolo le mekgwa e meng mabapi le phoofolo kapa ntho e hlomphehang.
Motse (motseng) e ne e le setsi sa motheo sa taolo ya tsamaiso. Palo ya baahi ba metse e fapaneng ho ya ho tse makgolo. Boholo ba banna ba baholo ba motse ba ne ba amana haufi le mola wa bo-ntata bona, empa banna ba malapa a fapaneng hangata ba ne ba dula motseng o le mong.
Mehleng ya pele, mehaho e ne e hahilwe ka seretse se tshehetsweng ka jwang, se behilwe hodima moralo wa di-saplings. Hoo e ka bang dilemong tse lekgolo tse fetileng, ka tshusumetso ya baromuwa, matlo a hahilweng ka majwe a apereng a ile a ratwa haholo.
Di ne di le chitja kapa di le mokgutshwane, di na le kamore e le nngwe kapa tse mmalwa. Moo majwe a neng a sa fumanwe habonolo, matlo a ne a entswe ka marope, mme a kgabisitswe ka majwe a manyenyane a kgomaretsweng marako, kapa a etswa ka mela ka seretse. Kajeno Basotho ba bangata ba haha matlo a mabedi a nang le marulelo a nang le masenke.
Matlo a hahilweng ka ho feletseng a tshepe a fumanwa metseng e meholo ya Lesotho le Free State. Metse e mengata ya kgale ya Basotho e ne e le e ikgethang, e kopane hantle le tikoloho.
Ho beha ditsha tse ntseng di eketseha le ho phahama, ba ile ba tloha diphula tse nang le dithaba le dibaka tse tlaase bakeng sa temo. Boiteko ba dikgutsana ka kakaretso dilemong tsa bo-1950 le bo-60 bo qobella batho Lesotho hore ba be metseng e meholo.
Metse e Mahayeng
Jwaloka nakong e fetileng, metse ya kajeno e na le matlo. Hangata e mong le e mong o na le monna le mosadi le bana ba hae, empa ba bangata ba etelwa ke mme ya sa nyalwang, ka meloko e meraro kapa e mene ya bana. Mefuta e fapaneng ya malapa kajeno e ka hlaloswa historing ya banna e le basebetsi ba merafong ya Afrika Borwa.
Nakong e fetileng, malapa a ne a akarelletsa bara ba lenyalong, basadi ba bona le bana ba banyenyane. Banna ba bang ba nang le basadi ba bangata ba ne ba ena le ntlo ya lehae bakeng sa mosadi e mong le e mong le bana ba hae, ha ba bang ba ne ba ena le bodulo bo arohaneng malapeng a le mong.
Matlo a manyenyane a ne a ena le mohaho o le mong feela, empa ba bang ba ne ba ena le ntlo, matlwana, dikamore tsa polokelo le matlo a ho pheha. Di ka nna tsa kopanngwa le terata ya lehlaka kapa marako a seretse.
Metswalle le beng ka yena ba haufi ba atisa ho dula haufi le e mong, ho dula ha bona ho lekaneng kapa, haholo-holo dithabeng tsa Lesotho, dirapa tse kwetsweng di arohane. Mokgwa wa motse wa mahaeng o ne o thehilwe melao-motheong wa motheo, e ka fetolwang ho ya ka kgetho ya botho le ditlhoko tsa sebaka seo.
Nakong e fetileng, sebaka sa bodulo se ka sehloohong se ne se le bohareng ba ntlo ya mahae, e leng ya mosadi wa hae ya ka sehloohong haufi le yona, le ya basadi ba banyenyane ka taelo e boima ya ba baholo ba ba potolohileng. Lekgotla (lekgotla) le ne le le ka pela ntlo ya hae le haufi le yona e ne e le lesaka la dikgomo.
Translated by Sebongile Sonopo