Lehapu ka Kakaretso

© Louise Brodie
Lebitso la saense: Citrullus Lanatus Lebitso le Tloaelehileng: Watermelon Lehapu ho nahanwa hore le simolohile dibakeng tse omileng tsa Afrika le tse omeletseng. E se e lengwa ho pholletsa le lefatshe.

Tlhaloso ya Dimela

Lehapu ke mofuta o wa cucurbit le karolo ya lelapa la Cucurbitaceae. Le hola ka sefate sa morara se teteaneng se romelang makala a tse jalwang fatshe. Semela se hlahisa dipalesa tse tona le tse tshehadi ka semela se le seng.

Mahapu a na le metso e mengata e sa tebang mme ho bohlokwa haholo ho laola mofoka le ho nosetsa hangata ha boholo ba metso e le mobung o ka hodimo ho 20 cm. Metso ena e ka ata hohle sebakeng se kwahetsweng ke makgasi le difate tsa morara.

E boetse e na le metso ya pompo e theohelang hoo e ka bang 40 cm. Ka tlwaelo tholwana e na le letlalo le botala bo lefifi le nama e bokgubedu bo lefifi ha e butswitse. Hona jwale ho na le mahapu a nang le matlalo a matsho, a bosehla le a moputswa le nama e kgubedu, e bosehla, mmala wa lamunu le e bosweu.

Ho Sebedisa

Lehapu hangata le thabela ho jewa le le lecha mme le boetse le jewa le le senomaphodi. Ditholwana le lekgapetla di boetse di sebediswa ho jeme le ho bolokwa.

Ditlhoko tsa Mobu le Ditokisetso

Watermelon e hloka hore lehlabathe le dule lehlabatheng le pakeng tsa 6 le 7. Mobu o lokela ho ba le mofuta o motle wa dihlodilweng tse ding ntle ho moo o lokela ho kenngwa ka foromo manyoro kapa monontsha kapa dijalo tse kwahetsweng tse lokelang ho jalwa dibeke tse leshome le metso e mmedi pele ho temo.

Hang ha e se e hodile, sehlahiswa sa sekwahelo se kopantswe mobung pele ho nako ya ho lema. E le molao o nke disebediswa tsa mobu dibeke tse 14 pele semela se lebeletsweng se fihlile mme o behe mehlala ya ho hlahloba le ditlhoko tsa dimatlafatsi.

Hang ha tlhahlobo ya mobu e amohelwa hoo e ka bang dibeke tse 12 pele ho temo, sebedisa lime bakeng sa ho lokisa pH le gypsum bakeng sa khalsiamo le manyoro ka ditlama kapa manyoro bakeng sa dintho tse phelang.

Lemang dikenyelletso mobung, ho kopanya mobu o moholo wa 500 mm. Sena se boetse se lema dihlahiswa tsa pele tsa dijalo le mofoka leha e le ofe o seng o hodile ho tloha nakong ya kotulo e fetileng. Hangata sehlahiswa se setala se monate kaha sena se boetse se laola mofoka mme se tla eketsa disebediswa tse ding tsa mobu.

Jala peo ya sekwahelo le ho fihlela e pepa ka ekga ya leino. Mekgahlelo ena e hodima metsi mme e koahela peo ka mobu o fokolang. Hoo e ka bang dibeke tse tharo ho isa ho tse nne ho tloha ho temo, kotula dihlahiswa tse tala le ho hasa manyoro kapa monontsha le ho lema, ho fetola mobu 400 ho isa ho 500 mm ka hare.

Ka lehare la disk le ho kgaola mobu le masaletsa a mang a fetolelang mobu o hodimo ho ba le seaparo se setle sa ho lokoloha. Tlohela fatshe ho rarolla. Bekeng ya ho qetela pele ho temo ho sebediswa manyoro pele ho kotulwa ho buellwa mme leha e le efe e hlokahalang ho latela dintho tse kang Boron le Zinc le disk di senya sena ka hodimo ho 20 cm ya mobu.

Sena se boetse se sebetsa e le mohato wa ho qetela wa taolo ya mahola. Haeba ho lokoloha ho lokela ho etswa kapa ho kgelwa melaetsa e behilweng kapa polasetiki, jwale sena se etswa boemong bona hape. Hona jwale mobu o lokiseditswe ho jala peo ya mahapu kapa dipeo.

Boemo ba Lehodimo

Mahapu, jwalo ka di cucurbits tsohle, jwaloka mocheso o mofuthu le ho hola hamolemo ha mocheso o pakeng tsa 18 °C le 30 °C.

Kgolo e fela empa e fokotseha ha mocheso o theohela ka tlase ho 10 °C mme o na le serame haholo ho serame le dimela di ka shwa haeba di pepesitswe mochesong o ka tlase ho 5 °C ka nako e telele.

Dithempereichara tse phahameng ka hodimo ho 35 °C di boetse di le kotsi ho semela le dihlahiswa tse lebeletsweng.

Dintho tse Hlahisitsweng

Ho na le mefuta e ka bang lekgolo e sa tshwaneng ya mahepu a nang le mefuta e mecha e tswakaneng e ntseng e ntlafatswa ka nako yohle jwalokaha ditshwantsho di fetola mme dimmaraka di fetoha. Mefuta e meholo e hodileng Afrika Borwa keAll Sweet, Crimson Sweet, Super Small le mefuta e senang peo.

Mefuta e meng e teng Afrika Boroa ke Sugar sweet, Charleston, Congo, Sugar baby, Moon and Stars, Daytona, Sensei, White wonder, Yellow Petite le Starlight.

Leha ho le jwalo ho molemo ho feta ho fumana keletso ya temo ho mookamedi wa dibaka le baeletsi ba peo ya sebakeng seo pele o etsa qeto. Ba tla kgona ho fana ka maikutlo a dimela tse loketseng ka ho fetisisa bakeng sa sebaka se itseng le maemo a ho hola.

Translated by Bongani Matabane