Dinotsi le ho Tsamaisa Peo

©Marinda Louw
Dinotsi di 'tumme' ka mahe a dinotsi (le lihlahisoa tse ling) tseo di di hlahisang. Empa ho bile le tlhokomediso e ntseng e eketseha ya dinotsi tsa bohlokwa tsa tshebeletso tse fanwang ke dimela tse nonneng. Bohlokwa ba dinotsi tsa mahe a dinotsi jwaloka dimela tsa phofo di ka feta bohlokwa ba tsona jwaloka bahlahisi ba dinotsi.
Afrika Borwa, dimela tse ding di itshetlehile ka ho feletseng ka dinotsi bakeng sa ho tsamaisa peo e le hore di hlahise ditholwana. Tsena di kenyelletsa fragole, beri le mmurubeiye, dimela tsa oli tse kang di-soneblomo, hammoho le dialmonde le dinate tsa makhadamia. Ditholwana tse hlabang jwaloka dipere le diapole le tsona di hloka hore dinotsi di silafatse dithunthung tsa tsona ho hlahisa ditholwana.

Polokelo ya Dinotsi Papisong le Dihwai tsa Temo

©Louise Brodie
Tokisetso pakeng tsa polokelo yadinotsi le dihwai tsa dijalo bakeng sa ditshebeletso tsa ho tsamaisa peo e fapana le monga ntlo ho monga ntlo esita le mofuta wa dijalo, ho bolela Dr Tlou Masehela wa Mokhatlo wa National Biodiversity Institute (SANBI).
Bakeng sa dimela tsa citrus le canola moo ho sa hlokahale hore ho be le peo ya dinotsi, ha ho na mohwebi ya lefshwang ho ya ho molemi wa dinotsi, empa mohwai a ka kopa mofuta o itseng wa matshediso ho mohi wa dinotsi jwaloka mahe a dinotsi.
Bakeng sa dijalo tse itshetlehileng ka peo ya dimela tse kang diapole le apolekose, sehwai se lefa mohlokomedi wa dinotsi. Moo ho nang le dimela tse ngata le dimela tsa tlhaho, mohwai le mofoki wa dinotsi ba ka nna ba fana ka ntho e le phapanyetsano.
Ketsahalong efe kapa efe, ho ka nna ha e-ba le tumellano (konteraka) kapa leha e le efe, empa hangata moo ho fumanwang ditshebeletso tsa ho tsamaisa peo ho na le konteraka pakeng tsa dinotsi le mohwai wa dijalo.

Ditshenyehelo tsa Tshebeletso ya ho Tsamaisa Dipeo

Nakwana e fokolang ya tlhaho ya dinotsi Afrika Borwa e fokotsa tlhahiso ya mahe a dinotsi ho isa ho tse 10 ho isa ho tse 12 kg ka kolone ka selemo. Sena se tlaase haholo ha se bapiswa le USA (lik'hilograma tse 30 / selemo) le Australia (50 kg / selemo). Ho phaella moo, theko ya mahe a dinotsi Afrika Borwa e tlaase ebile e ntse e le tlase tlasa kgatello ya theko e tlaase ho theko ya R50 / kg (2017). Hape, ditheko tsena di bapiswa hantle le USA (R75 / kg) le Australia (R80 / kg).
Tlhahiso e fokolang le theko ya mahe a dinotsi di eketsa bohlokwa ba ho lefshwa-bakeng sa ditshebeletso tsa ho tsamaisa peo bakeng sa dinoha tsa dinotsi Afrika Borwa ho dula di le teng.
Dipatlisiso tse entsweng ke Mike Allsopp wa Lekhotla la dipatlisiso tsa Temo (ARC) le Dr Masehela ka 2017, di hlalosa hore theko ya tshebeletso ya ho tsamaisa peo ya dimela tse kgethwang ke ho batla le ho fumaneha le ho sa tsitsane pakeng tsa dijalo le dinako
Naheng ya Amerika mathwasong a selemo, dimela tse kang di beri le dialemonde di hlolisana le litshebeletso tsa ho tsamaisa peo, ho eketsa theko ya ho tsamaisa peo. Phuputso ya bona e bontsha hore ka mora dilemo tse seng kae theko ya ho tsamaisa peo ya alemonde e eketsehile ho tloha ho $ 35 ho ya ho $ 180 ka kolone. Dijalo tse hlahiswang ha morao nakong ya selemo (mohlala. diapole) di ka nna tsa e-ba le dikoloone tse ngata tse nang le theko e tlaase ya ho tsamaisa peo.

Ditefiso tsa ho Tsamaisa Peo

©Forest and Kim Starr
Afrika Borwa, ho na le tefiso ya tlhahiso ya ho tsamaisa peo. Lekgetho lena ke tataiso empa ha e amohelwe ke bohle bae beang, ho itshetlehile ka mobu. Dijalo tse ding di baka kgatello ya dinotsi ho feta dinotsi tse kang monokotswai, dipompi, macadamia le litjhi, tse ding tsa dinotsi di tla lefella dichelete tsa dimela tsena.
Ditefiso tsa ho tsamaisa peo di balwa ka moralo o rarahaneng o kenyeletsang ditshenyehelo tsa ho kenya mahe a dinotsi tse kang ho tsamaisa, tswekere (fepa) le mosebetsi.
Ditefiso tse kgothalletswang ho tsamaisa peo ka 2018 e ne e le R802 bakeng sa tekanyo e nngwe ya ho tsamaisa peo. Sehlopha se seng sa peo ya ho tsamaisa peo ke letsatsi le le leng ka matsatsi a 21. Sena se boetse se bitswa phallo ya ho tsamaisa peo. Ka mora nako ena, moahi ya dimela a ka lefa chelete e lekanang kapa a fetola lekgetho leo ka mora dipuisano le mohwai.

Translated by Sebongile Sonopo