Boitsebahatso ba Mopheme

©Shem Compion
O hodileng ka bolelele ba 86 cm ho isa ho 97 cm le boima ba 2,5 kg ho isa ho 4 kg, Mopheme (Vulpus chama), e tsejwang e le Silver Fox, ke e nngwe ya mefuta e menyenyane ka ho fetisisa ya Afrika Borwa. Ke mefuta e sireleditsweng ya hore, ho ya ka The Red List of Mammals of South Africa, Lesotho le Swaziland, haholo-holo e dula naheng e bulehileng, jwaloka sebaka sa jwang, naha e nang le makgasi a pharaletseng le dibaka tse nyenyane tse nang le difate, haholo-holo dibakeng tse omeletseng tsa Karoo, Kalahari le Dithako tsa Lefeella la Namib.
Di boetse di ngotswe Kimberley Thorn Bushveld, Eastern Mixed Kama Karoo le Dry Sandy Highveld Grassland, hammoho le sefate sa fynbos sa Western Cape, se nang le dikgahla tse phahameng tsa mocheso le dimela tse teteaneng. Di atisa ho qoba dibaka tse laolwang ke diphokojwe (Canis mesomelas).
Hangata di ratana ka bophelo ba tsona bohle, mme banna le basadi ba etsa dirapa nakong ya selemo, mme madinyane a tsona a hlaha matsatsi a ka bang 52 hamorao, mathwasong a lehlabula, ho pota-pota Lwetse. Leha ho le jwalo, ba boetse ba tsejwa hore ba hlahisa madinyane ho fihlela ka Tshitwe. Ha ba ntse ba ena le sehlopa sa madinyane se le seng ka selemo, ho nnile ha eba le diketsahalo moo dihlopa tsa madinyane tse pedi di ngotsweng ka selemo.
Hangata dihlopa tsa madinyane di na le madinyane a mararo ho isa ho a mane, le tse tona tse lokisetsang tse tshehadi dibeke tse pedi tse qalang ka mora ho beleha. Madinyane a qala ho iphedisa ka dikgwedi tse nne me di ikemela ka nako ya dikgwedi tse hlano. Ba kopanela diphate ho tloha ho dikgwedi tse robong.

Mokgwa wa ho Bolaya le ho Fepa

©Shem Compion
Ka ho kgetheha di na le motshehare wa letsatsi, empa di sebetsa ka ho fetisisa mahora a motshehare o phodileng. Ho ya ka Predation Management Manual, ba ka fumanwa ba le bang kapa ba babedi, empa ba tsoma ba le bang. Ha ho na sebaka haholo, ka mekgahlelo ya ho tsoma e kwahelang dikhilomithara tse tharo ho isa ho tse mashome a mararo.
Ha hwa tlwaeleha hore Bomopheme ba bake ho lahlehelwa ke dihlahiswa tsa dihlahiswa, kaha di itshetlehile haholo ka diphoofolo tse nyenyane, tse kang dikokonyana, dinonyana, dihahabi, ditweba le nama e bodileng. Haeba ba hlasela diphoofolo, hangata ke dikonyana tse tswetsweng ka mocha tse ka bang matsatsi a mane. Maemong a jwalo, ba tla etsa hore motho a bolaye ka ketsahalo e nngwe le e nngwe mme hangata a ee molaleng kapa hlooho ya phofu. Matshwao a meno a manyenyane a ka sala mokokotlong, mahetleng kapa mokokotlo wa setopo, empa ho ke ke ha eba le matshwao a diphahlo mme setopo se ke ke sa hullwa.
Ha ba fepa, hangata ba bula monyenyane ka lehlakoreng la phoofolo ebe ba ja pelo feela, lebese la mala (abomasum), leoto le otlolohileng la leoto kapa motswako wa tsona. Ka dinako tse ding dikgutlo tsa dikgopo dia jewa, empa ha di na masapo. Hangata, ha sehlopha sa diphokojwana se ja setopo, di tla jewa. Hangata diphokojwe di kgutlela ho bolayang.
Ditsela di bopehile ka sekgahla mme di na le matshwao a dipekere jwaloka mehato ya dintja.

Tsamaiso

©Nigel Dennis
Bomopheme ba sebetsane le tshenyo e kgolo ya dihlahiswa. Sebedisa terata ya phokojwe ya marang-rang (terata ya letloo e ka bang 1,2 m hodimo le diphalo tsa 74 mm) kapa terata ya motlakase, lesaka la diphoofolo bosiu, lerata, dithibela lesedi le monko, badisa le diphoofolo tse lebetseng di ka thusa ho thibela tahlehelo. Ho sebediswa ha leraba la thoane le ditepisi ho fumanwe e le mokgwa o atlehang wa ho lokisa bomopheme.

Translated by Bongani Matabane