K2 - Che, eseng Thaba (1000 AD - 1220 AD)
Sebaka sa Zhizo se Schroda, setsha sa thuto ya kgale sechabeng sa Limpopo, se tloha ho 900 ho ya ho 1000 AD. Jwale, sehlopha se secha se ile sa kena phuleng, mme sena sa etsa hore Zhizo a tlohe sebakeng seo ho ena le ho ba le tshohanyetso. Batho ba bacha ba fihlileng ba ile ba tlisa mofuta o mong wa dintho tse entsweng ka letsopa tse nang le mekgabiso e ikgethileng, e bontshang hore ba ne ba kopanela le setso sa Kopje ya Nkwe se neng se le Zimbabwe le dikarolong tse ka leboya tsa Afrika Borwa.
Ba ile ba theha motse-moholo wa bona setsheng se sa tsejweng se bitswang K2, karolong e ka borwa ya leralleng la Bambandyanalo. Ba ile ba qala ho laola sebaka seo ka dilemo tse 200 tse latelang. K2, ka tsela, ha ya lokela ho ferekanngwa le tlhoro ya Himalaya ya lebitso le le leng, e leng thaba ya bobedi e phahameng ka ho fetisisa lefatsheng ka mora Everest.
K2 ena e bitswa ka mokgwa wa ho fumana metse e latellanang, e tsejoang e le Koms. Ke ntho e utlwahalang ho nahana hore bajaki bana ba ile ba qala ho kenngwa ka sekoting sa Limpopo ka tshepiso e tshwanang ya ditlou le lenaka la tlou a neng a kgahlilwe ke Zhizo. Mme bopaki ba baepolli ba dintho tsa kgale bo bontshitse hore pula e ile ya eketseha nakong ena, e leng ho etsa hore temo e tswele pele haholo.
Bopaki ba Temo
Kaofela, setso sa K2 e ne e le taba e kgolo ho feta Zhizo e ikokobeditseng. Tlhoro ya yona, K2 e ne e le lehae la batho ba ka bang 1500, mme mohlomong o ne o arotswe ‘metseng e mengata' e hlophisitsweng haufi le ntlo ya lehae. Morena ya matla o ne a ka ahlolqa ka molao, a ena le marena a kgotsofatsang le banna ba ka sehloohong ba neng ba sebetsa tlasa hae.
Moholo wa K2 o fetiseditswe sebakeng se ka bang dihekthere tse hlano, mme matlo a seng makae a manyane a ne a boetse a thehwa ho pholletsa le sebaka seo. Ho fapana le Zhizo, leha ho le jwalo, metse ena e ka thoko e ne e atisa ho fumanwa dipapeng tsa metsi tse nonneng tsa Limpopo. Ho na le bopaki ba hore batho ba K2 ba ne ba etsa temo e tswakilweng ho iphedisa.
Ba ile ba hodisa nyalothe, mabele, dinawa, mokopu le mahapu, mme ba boloka dinku, dipodi le dikgomo. Mohlomong ba ne ba tsoma ho tlatsetsa dijo tsa bona. Ho nahanwa hore metse ya K2 e hlophisitswe ho pota-potile mohlala wa Central Cattle Pattern o neng o ena le dibaka tsa mehleng ya tshepe tsa Bantu tse ka hare ho naha. Ka mantswe a mang, tokisetso ena ya sebaka ka kakaretso e ne e ena le dikgomo tse kgolo tsa dikgomo tse nang le matlo a neng a hlophisitswe ho potoloha.
Ho beha dikgomo bohareng ba motse ho ne ho sebetsa ebile ho tshwantshetsa; ponahalo ya sebele ya dikgomo tsa bohlokwa dipolotiking le tsa sechaba ho sechaba sena sa sechaba. Diphoofolo di ne di sebedisetswa ho lefa ditjhelete, manyalo a sireletsehileng (lobola), ho rarolla diqabang le ho bontsha moeta-pele. Ha e le hantle, matla a monna a ne a lekana ka ho toba le palo ya dikgomo tseo a nang le tsona.
Mapato a K2
Ho K2, masaka a bohareng a pakwa ke dipontsho tse ngata tse nang le bolokwe, le masala a matlo a hlophisitsweng hohle. Matlo a K2 a nkwa a le sedikadikwe, a ena le marako a entsweng ka seretse (motswako wa seretse le bolokwe). Ka tlasa lefatshe ho ne ho ena le marulelo kapa letsopa mme marulelo a ne a hahilwe ka jwang bo sebakeng seo.
Ena e ne e le taolo ya mosadi, mme mabitla a fetang 90 a epotswe ho potoloha sebaka sena sa 'basadi'. Banna, ka karolo ya bona, ba ne ba ka patwa haufi le masaka a dikgomo. Mabitla a K2 hangata a latela mokgwa o tsitsitseng. Ditopo di ne di patwa sebakeng sa boroko dihlooho tsa tsona di shebile bophirimela, moo letsatsi le leng teng. Basadi ba fumanwa ba phomotse ka lehlakoreng la bona le letshehadi, ha banna ba ntse ba phomola ka letsohong la bona le letona (lehlakoreng le phahameng).
Ho ne ho boetse ho fumanwa mmele o mongata o sa tlwaelehang wa "mapato a sebata" o neng o ena le masapo a diphoofolo a senyehileng le dintho tse entsweng ka letsopa tse pshatlehileng, mme ho nahanwa hore e na le moelelo wa moya. Malapa a K2 a ka be a arotswe ho ya ka boemo ba sechaba. Batho ba se nang molekane ba ne ba dula hammoho ka pela setulo mme baeta-pele ba matla ba ne ba dula sebakeng sa lesaka, hole le batho ba tlwaelehileng. Ha tshebetso ena e ntse e eketseha, tsamaiso ena ya sechaba e ne e tla ba ya bohlokwa haholonyane.
Translated by Bongani Matabane