Vakasha e Robben Island

Gibela UMkhumbi

©David Fleminger
Ngacala kuvakashela iRobben Island ngomnyaka wango 1989, ahambe nesikolwa. Beku seLijele lelisebentako ngaleso sikhatsi, ingcondvo yami ikhumbula indzawo lenga jabulisi neze, legcwele buhlungu. Manje iRobben Island seyashintjwa yaba indzawo yekuheha tivakashi kantsi futsi naleba boshwe khona sekwaba baphatsi.
Ngokuhleleka, imikhumbi lemidzala lebeyi jwayele kugudlutela emagagasini lama ncane kuya endzaweni lapho kupaka khona imikhumbi, ayisekho sekwaba netinyunyuva temikhumbi letiti njumelako emagagasini, iphindze ishiye tivakashi tinetsekile. Kugibela umkhumbi wakhona kuphakamisa emaphapho kanye netintsaba takhona letinhle tiloku tiveta buhle nokuchkata kwato.
Masekufikwe kuyo le iRobben Island kuyehliwa emikhunjini kugitjelwe emabhasi lamabili lahlale alindzile. Njengemshini logcobiwe emafutsa, lamabhasi akutsatsa akuhambise luhambo loluhlukumeta ingcondzo, lona lonigadzile kuhambo lwenu uloku anikhombisa tindzawo letidvumile, kufaka ekhatsi litje lelimunyu lokwakha lapho khona Mandela nemakhomanisi bekadze bagubha khona.
Beku ngulapho tiboshwa tidlela khona sidlo sasemini,bacoce ngokutsi tintfo tiyohlelwa kanjani eveni labo lelisha lelikhululekile. Labanye lomgodzi lomnyama lobhacile bebawu bita ligumbi leku fundzela lase Robben Island.

Bukela ema Phengwini

©David Fleminger
Masesi buyela emuva emaselini besengi jabulile kwehla ebhasini ngiye emaselini okuboshelwa. Labo bebahamba kanye natsi baloku basicocela kabanti nge Robben Island, ngamuny wabo bebati boshwa takudzala khona la Robben Island, kantsi tindzaba tabo tibuhlungu kantsi tiphindze tibe mnandzi.
Sahlala kwelinye liseli, lapho khona loyo losigadzile asicocela kabanti ngemphila yabo basetiboshwa. Masisuka lapho saya ebaleni lase Robben Island lapho khona Nelson Mandela bekane ngadze yakhe khona. Kusuka lapho kweta loko besikulindzele kakhulu, sayiswa emaselini la folile lapho khona Nelson Mandela beka boshelwe khona kanye nebangani bakhe.
Emuva kwaloko kutsatswa titfombe bese kubanesikhatsi sokucocelwa ngesimo setindzawo yokuti khulula bese nitfunyelwa futsi emkhumbini. Usahamba ubuyela endzaweni yeku paka imikhumbi, usengati hambela ubukela ema phenguwini, noma uye lapho kutsengiswa tintfo khona. Ngesikhatsi lesikhetsekile, nito gibetwa futsi nilungiselele kubuyela emakhaya, nibukele lenye ibhasi ingena nabanye nabo labatele kutofundza ngeRobben Island.
Ngenye indlela iRobben Island umshini webantfu bangaphandle, bekuvakasha kuleli. Indzawo leneluhambo loluncane kodva lolu balulekile lekumele liviwe ngibo bonkhe bekudzabuka kuleli, kute bafundze ngeciniso lendzabuko yetfu.

iV&A (Waterfront)

Njenge sivakashi lesibuya kwelinye live, luhambo lwakho loluya eRobben Island licala endzaweni yase (Victoria ne Alfred Waterfront). Lena indzawo lematasa yokutsengisa, lapho kugcwele titolo khona, tindzawo tekudla noma tekudlela, boma bona kudze kanye nema Jalimane.
Lendzawo yetitolo itsatsa libala leliningi, kuya ngekutsi utsandza ini, ungacitsa sikhatsi lesimbalwa ungena uphuma etitolo, usenskafiki eRobben Island noma sewubuya khona. Lendzawo yatiwa njengendzawo yekulayishela imikhumbi kantsi nekugcina imikhumbi leminye lePakile yase Kapa, yona i (Waterfront) yagcekwa emuva kokwakhiwa kwendzawo yekulayisha imikhumbi lemoshekile.
Futsi ngo 1988, tindzawo tekusitoka lebeseti guga tona takhiwa tahlobiswa kabusha kuchakatiswa i (Waterfront) lesha lesitfokotisako nanamuhla. Kwangetwa nelibhiliti letitolo lelikhulu, pheceleti i (Mall), leyabitwa nge (Victoria Wharf), lendzawo igabanca ivete indzawo yeku paka imikhumbi lenhle kakhulu. Kumnandzi futsi netiNdiza tikhona, kodva alukho luhlobo letekuhamba leli ngakuyisa eRobben Island.

Ligede la Nelson Mandela

©Roger de la Harpe
Ngena eRobben Island nge (Nelson Mandela Gateway), lapho khona utofundza kabanti nge Robben Island. Leli gede leli kanye nendzawo yekwehlela tindiza yakhiwe emlonyeni wale bhilidi le (Alfred Basin), lapho khona utotfola emahhotela kanye nemikhumbi yangasense ishiswa lilanga. Sitfombe sentsaba yase Kapa lemise kwetafula, pheceleti i (Table Mountain), sibonakala kahle kakhulu. Leli gede leli liphindze lime madvutane nelibhilidi le washi, uma upake dvutane ne (Mall), khumbula kutsi utoba nendlela lendze kuya egedeni. Kodva utoba nenhlanhla yokweca tebetebe.
Indzawo lencono yekupaka, kusebaleni noma emkhatsini webala lebhilidi le washi, lona lakhiwe ekudzeni kunetitolo tase (Waterfront). Lendzawo yokupaka ingaba ndzima kutsi uyitfole, kona nayo iyakutsatsa ikufake esangweni laseRobben Island. Libhilidi lewashi nalo licukeme titolo letiningi ebaleni lakhona, tindzawo tekudlela kantsi futsi kunema hhovisi lamakhulu, etivakashi nabameli labasuka mhlaba wonkhe. Lendzawo iyasita kubantfu base Kapa, kantsi nakulive letfu lonkhe. Indzawo yekutfola lwati, pheceleti i (library) ine (internet café) kantsi nalapho ungabhuka litsikitsi lokungena eRobben Island.

Translated by Thandokuhle Motha