Etela Sehlakahlake sa Robben

Go sepela ka seketswana

©David Fleminger

Ke etetše Sehlakahlake sa Robben la mathomo ka 1989, bjalo ka karolo ya leeto la sekolo. Se be se sa šoma ka botlalo nakong yeo, gomme dikgopolo tša ka tša lefelo la go ba leswiswi la go hlonama fao go be go nkga hlokego ya kholofelo e bego e le moya wo mokoto o fegilwe wa letswai. Bjale, Sehlakahlake sa Robben se fetoletšwe go ba kgogedi ya baeti le bagolegwa ba nago le yona, ka nnete, ba tšere ya bodudi bja motšwaoswere.
Ka gona, sekepa sa kgoparara sa kgale seo se be se tshela ka boiketlo godimo ga mawatle a go ba le maphoto go ya boemakepeng bjo bo nnyane ka sehlakahlakeng gomme bo tsenetšwe ke diketswana tše mpsha, tša go phatshima, tša lebelo tše di sepetšago dihlopha tša baeti go ya-le-go tšwa ka boiketlo. Go sepela ka seketswana ka boyona e ya makatša ka dipono tša go kgahliša kudu yeo e fanago ka yona dikgo tša Thaba le toropokgolo yeo e kotamego maotong a yona.
Ge fela o le ka sehlakahlakeng, yo mongwe le yo mongwe o fologa ka seketswaneng ka go ye nngwe ya dipese tše pedi tšeo di emego. Go swana le metšhene yeo e tsentšhitšwego oli botse, dipese di go tšea leetong leo gannyane le nolwago moko go dikologa sehlakahlake ka ge tlhahlo e šupa mafelo a mangwe a tumilego, go akaretšwa petse ya kalaka moo Mandela le makhomoreite a gagwe ba bego ba phapha letšatši ka moka. E be e le mo, leswikeng leo le fahlago ba betlilego sefahlego se se nnyane se se tšhweu, moo bagolegwa ba bego ba eja letena la bona le go bolela ka ga moo dilo di tla beakanywago ka gona, ka Aforika Borwa ye mpsha ya temokrasi. Ba bangwe ba be ba bitša molete wa iphihla wa leswiswi bjalo ka ‘phapošo borutelo’ ya ka Sehlakahlakeng sa Robben.

Lebelela diphenkwini

©David Fleminger

Ge re boela ka meagong ye megolo ya kgolegong, ke be ke thabile go fologa pese gomme ka tsena ka diseleng tša kgolego. Tlhahli ye nngwe le ye nngwe ka karolong ye ya leeto ke mogolegwa wa pele wa kgolegong, gomme dikgopolo tša bona tša bophelo ka fase ga taolo ya kgale di mpe le go ba botse. Ge re dutše ka go ye nngwe ya disele setšhaba, tlhahli ya rena e re file tlhalošo e befetšwe yeo e tlago pele ya bophelo ka ge a bo tseba ka gona ka Sehlakahlakeng sa Robben.
Ka morago ga sele ya setšhaba, re bile ra lebišwa ka lapeng la ka kgolegong moo Mandela a bego a beile serapaneng sa gagwe se se nnyane. Gomme go tloga fao go tlile kgogedi ye kgolo: mothaladi wa disele tša botee moo Mandela le Balotofadiwa ba Rivonia be bego ba beilwe. Go latela bontšhi bja dikganya tša diswantšho, gomme go na fela le nako ye tee fela ya mafelelo ya go botšišiša dipotšišo ka dintlwaneng pele ga ge o lokollwa le go romelwa morago sekepeng.
Ka ge o sepela go boela boemakepeng, o ka tšea mosepelo go bapa le lefelo la go boto ya ya sepela la go thekgwa go lebelela diphenkwini, goba o ka sepelasepela ka lebenkeleng la go atologa la dimpho ka thokong ya kalaka. Ka nako ye e beilwego, o tla namela ka leeto la go boela gae, gomme o bogela ka go nyama ka ge palo ye e latelago ya batho ka peseng ya bagolegwa ba boithaopo ba thomile leeto la bona ka difero tša Sehlakahlake sa Robben.
Ka fao, ka ditsela tše ntšhi, Sehlakahlake sa Robben ke motšhini wa go phatsima wa boeti, o sepetšago batho go swana le Disneyland nakong ya selemo ya maikhutšo. Ka ditsela tše dingwe, ke leeto la bohlokwa leo le swanetšego go itemogelwago ke MaAforika Borwa ka moka gore re re kwešiše ga botse dinnete tša go tšhoša tša histori ya rena.

V & A Waterfront

Bjalo ka moeti, leeto la gago la go ya Sehlakahlakeng sa Robben le thoma ka Victoria le Alfred Waterfront. Se ke ba lefelo la kgwebišano leo le šomago kudu, le tletše ka mabenkeleng, diresturenteng, dipaesekopo le Majeremane. Meago yeo e tletšego gomme e dutšego ka lefelong le legolo gomme, go eya ka dinyakwa tša gago, o ka fetša diiri tše mmalwa tše o sepelasepala ka mabenkeleng pele goba morago ga leeto la gago go ya sehlakahlakeng.
Ka tlholego ke lefelo la go kaonafatša goba go beakanya dikepe le boemakepe bja diintasteri ya toropokgolo ya Motse Kapa, Ka ngwagakgolo wa 19 lefelo la Waterfront le wetše ka lefelong la go so hlwe le šomišwa ka morago ga gore go agwe mafelo a go kaonafatša le go beakanya dikepe a magolo ka Foreshore ka ngwagakgolo wa 20.
Go tloga fao, ka 1988, mafelo a polokelo ao a bego a bola a ile a mpshafadiwa go hlama Waterfront ye mpsha yeo e kganyago yeo re ipshinago ka yona lehono. Go tlaleletša, mabenkele a tswaleletšwego, a bitšwago Victoria Wharf, meago la go ralala le Victoria Basin, le neelana ka dipono tše go khahliša tša boemakepe. Go sepela ka sekepe ka lethabo le diphetogo tša helikhoptara di a hwetšagala, eupša tše ka moka di ka se go iše Sehlakahlakeng sa Robben.

Nelson Mandela Gateway

Eya ka Nelson Mandela Gateway, moo o tla swara sekepe sa go ya Sehlakahlakeng sa Robben. Gateway le Jetty di dutše ka molomo wa Alfred Basin yeo e kgohlaganego, moo o tla hwetša dihotele tša maemo a godimo tše mmalwa le diketswana tša poraefete, di arametše letšatši. Pono ya Thaba ya Tafole go tšwa Alfred Basin ke ye makatšago. Gateway gape a dutše go bapa le Clock Tower, sefikantšwe se khubedu sa go kganya, ka bobedi di di swailwe botse tša bewa go ralala le Waterfront.
Ge o ka emiša sefatanaga ka go ye nngwe ya mafelo a go ema difatanaga ye kgolo ka thoko le mabenkele a tswaleletšwego, gopola gore o tla ba mosepelo a mo telele go ya Gateway. Eupša o tla ba le lethabo le go tshela leporogo leo le sa tiyago la moswinki, leo e laelago tšhanele ye sesane magareng ga Alfred Basin le lewatle. Lefelo le lekaone la go emiša sefatanaga, go rialo, ke ka Clock Tower Centre, yeo e le go thokong ya meago ya Waterfront. Lefelo le la go emiša difatanaga le bothata ga nnyane go le hwetša, ka ge e tsenega fela ka go tšwa go nkgokolong ye kgauswi le toropokgolo, eupša e tla go tliša thwii ka moagong wa Gateway.
Clock Tower Centre gape e na le bontšhi bja mabenkele le diresturente ka tokelo ya yona, gomme e na le tshedimošo ya boeti ye kgolo, ya go be le bašomi botse ka godimo ga ditepisi, le baemedi ba go tšwa nageng ka moka. Se ke mothopo wa tshedimošo wa maleba ka Motse Kapa, Kapa Bodikela le Aforika Borwa ka moka. Lefelo la tshedimošo le na le khefi ya inthanete gomme o ka dira peeletšo ya dithekete tša gago tša go etela Sehlakahlake sa Robben Island.

Translated by Lawrence Ndou