Kunakekelwa Kwengulube Lensikati kanye Nebantfwabakhe Labancabne

©Glenneis Kriel
Letingulube letindzala bemhlambi lohlanganako tinetidzingo letehlukene kunaleto letimunyisako kanye naleto letikhulako kantsi kunakekela kumele kwenteke kuze kutohlangabetana naletikudzingako lokubalulekile kwetindlu, kutipha kudla kanye nekutivikela etifenin.

Tidzingo te Tingulube Letimitsi

Lengulube lendzala lensikati, nguyona lefuna lokuncane ngesikhatsi imitsi (kutsiwa yi ‘yingulube leyomile’ kulelitiko) kepha solo unatotidzingo.
Ingulube lendzala lemitsi idzinga kuhlala naletinye letinsikati futsi idzinga nekuvikelwa elangeni lelishisako, kumoya lobandzako kanye nelitulu/imvula.
Udzinga sikhala lesenele sekunyakata akhululekile aphindze atiphatsise njengengulube. Incumbi yemihlambi lemincane ayisebentisi emakasi ekubelekela kuwo etingulube letinsikati. Labanye bafuyi bagcina letingulube letinsikati emaviki lambalwa ngemuva kwekuhlanganiswa kwentela kwelapha tinkinga kanye nekugadza leletinsikati letindzala ngemuva kwesikhatsi sato semaviki lamatsatfu kwentela kuciniseka kutsi tinakekeleke kahle ngesikhatsi sato sekumitsa futsi tipheke kahle.
Ingulube lendzala lemitsi idzinga kudla lokwenele kepha kungabi kuningi kakhulu. Kungaba ngema kg lamabili kuya kulamatsatfu ngelilanga natotonkhe tindzingo tetinongo kufaka lokutfwele ifibre lefana netinhlavu temabele, sigadla setjani, kudla lokuluhlata (uma kukhona) futsi nema protein lacishe abe ngu 12%. Bonkhe labenta kudla bangakhona kunika “ingulube lensikati noma lendvuna” kudla noma kudla lokusabhola lencane futsi loku kumele kwente cishe hhafu wengulube lensikati’ kulinganise nekudla lokuchamuka kusuka ekudleni lokwakhiwe lokukhona lokunetinsuku noma lokungasiko kusha noma kwetinongo letimunyu.
Note: ungatiphi kudla lokukhunntsile noma lokunukako letingulube kantsi futsi kubebete inyama yesilwane. Inyama isakata kahle tifo tenyama ngaphandle kwenkinga.
Evikini lekugcina ngaphambi kwekulusuku lwekutala kwayo (gcina lokubhaliwe) susa lengulube lendzala uyibeke epanini layo lekubelekela. Lenandlu yaguca, likasi noma lapho kuvaleke khona kumele kuvikeleke esimeni selitulu, kuvikele – tingulule, kuhlobe kakhulu phindze kube nemibhedze leminingi kwentela kuvumela lelensikati lendzala ikhone kwakha tilulu tayo.

Tidzingo teTingulube Letincane Letisandza Kutalwa

©National Pork Board, USA
Kubalulekile kutfola kutsi simo selitulu kanye netidzingo tendzawo talengulube lendzala kanye nebantfwabakhe bahlukile.
Letingulube letinsikati letindzala titsandza kuphola, kepha letingulube letincane tidzinga kufutfumala letingakutfola. Kwakhiwe kutinika ‘indzawo yato’ kufana nendzawo levalekile njengaleyo yetinja lenesivalo lesisukako kwentela kuvumela kutsi kuklinwe malula kanye nekugadza kanye nekubeka esikhundleni semibhedze lemanti nalenukako. Umbhedze lokahle nguloyo lowakhiwe ngesigodvo semtfolo lesihwayiwe. Vikela indzawo yekungenela kwentela kutsi letingulube letincane tingangena kepha hhayi letingulube letindzala; ikakhulu ngesikhatsi nakudla letingulube letincane ngelinani lato lelidulile.
Lelensikati lendzala, ngaphandle nangabe isekasini lekumunyisela, itolala ngetulu kwaleto letimunya kancane ngako kutobakhona kulahlekelwa ngenca yekucindzeteleka.
Letingulube letindzala letinsikati tidzinga emanti langakakalwa lahlobile abekhona sonkhe sikhatsi. Leletimunyako ticala kunatsa lamanti kwentela kungetetela lubisi lwengulube lensikati uma setinemaviki lambalwa budzala.
Ngemuva kwekutala, lelensikati lendzala idzinga kudla lokuvutfwe kakhulu nayikhokha lubisi. Kungumcondvo lomuhle kupha kudla lengulube lensikati lemunyisako ‘kudla kwengulube lensikati lemunyisako’ incumbi yako – ema kg lasitfupha ngelilanga akukavami. Lengulube lemunyisako akukameli ilambe. Yiphe kudla katsatfu ngelilanga kwentela kuvikela kugcwalisa sisu sayo.
Tingulube letincane titocala kudla lokudla kwabomake bato ngekufisa nasetineliviki ngebudzala noma kanjani kepha kudla kwalelensikati lendzala akugayeki kahle kuleto letisandza kutalwa. Ungamane unike labantfwana sikali lesidliwa ngulelunyuliwe kusuka emalanganei lalishumi ngaphambi balunyulwe bese ubakalela linani lelilanga liye ku makhulu lamabili nemashumi lasihlanu ema g (sikali senkomishi yelikhofi) kumalanga lasihlanu lalandzelako, khulisa lelinani ngelilanga kwentela kutsi indlela yekugaya kwato ilungele kumelana nekudla lokomile natilunyulwa.

Tidzingeko Tetingulube Letindvuna

©Dr Jim Robinson
Lelendvuna ngalesinye sikhatsi ibitwa ngesilwane lesinganakwa epulazini ngaphandle kwekunika hhafu wensotja ngaloko lelizinga lensha lelandzelako. Tidzingo tengulube lendvuna tiyafana:
Idzinga lipani layo lalendvuna lelitosetjentiswa nayipha lensikati. Sonkhe sikhatsi letsa lelensikati kulelendvuna bese ugcina imibhalo emisebenti yayo.
Phakatsi kwemsebenti ingahlala lelendvuna naleletinsikati letomile – bukhona bayo buyintfo lekahle futsi inentfo lehleti. Phindze lelendvuna ingenta leletinsikati letishisako umangabe titsetse futsi ingabe itiphe kahle. Gcina imibhalo.
Kuvame kutsi lengulube lendvuna ivunyelwe kuba yincenye yemhlambi esimeni lesikhululekile. Lokuphiwa kwaletinsikati ekushiseni kungaba “kuvumela imvelo itsatse indzawo yayo” intfo yakhona. Loku kunetintfo letingalungi. Lomfuyi wetingulube kungenteka angati kuts nguyiphi lensikati lemitsi nekuts kusuka kuliphi lilangga nekutsi nguyiphi kuleletindvuna leyikwentile (umatitiningi). Phindze, lelisuku leligadziwe lekutala angeke lwatiwe, kwenta kubelukhuni kuloyo lohlelako.
Umangabe leletindvuna tingetulu kwayinye emhlambini, tingalwela budzala. Lelenkhulu noma leyo yinye lendvuna itawubabete kukaleleka kutsi iyipha kangakhi yinye lensikati. Loku kungaphumela ekukhatsaleni, letindvuna letivutfwe emkhatsini kanye naletilimele letinsikati noma ikakhulu, letisetincane.
Lelendvuna ingulube idzinga kunakekeleka ngalokujwayele kwentela kunaka njengoba isakata le mange kumhlambi wonkhe wetingulube letinsikati. Lokukutseleleka ngesikhatsi sekuhlangana kwemizuzu lesitfupha kuya kulelishumi nesihlanu. (Kwelaphela kunaka akusiko lukhuni futsi kuyasebenta umakulandzelwa imilayeto.)
Kala kudla kwalendvuna kwentela kuyivikela kutsi ingabi nemtimba lomkhulu, ivilaphe, ingakhoni kuvutfwa phindze ibenenkhani/ihluphe. Sikali sayo kanye nelinani kutofana nakuleto letomile letinsikati.

Translated by Phindile Malotana