Tša Dijo Mohlare wa Carob

Carob pods - curly or flat - contains a sweet pulp and protein-rich seeds. The pods are used as a chocolate substitute and animal feed while the seeds are ground and used as a thickening agent.

Mohlare wa carob (Ceratonia siliqua) o tsebjago gape bjalo ka Borotho bja St John; ke mohlare wo nnyane, wa matlakala a go tia le go phadima. O tšweletša dipeu tša diphotlwa tše phaphathi tša botelele ba go lekana 13-30 cm mme, ka letlalo/nama ya tšhokolete ya go ba le mmotu, e na le gape dipeu tšwa go swana le dinawa. Carob ga se ya setlogo sa Afrika Borwa, eupša se bontšha go tshepiša bjalo ka phepo ya batho le diphoofolo tša go kaonafatša kabo ya dijo tša setšo. Dinyakišišo ka ga carob di dirilwe mo Amerika ka 1949, ka mehuta ye botse ye kgethilwego le ye kopišitšwego, e bile mehuta ye mengwe e filwe go Afrika Borwa.
Mafahla a šupa a šomišwa ka bophara, go tloga ka tatso, bogolo bja diphotlwa (folete, mediro, ao a goba folete), gammogo le peu le dteng tša swikiri (go tšwa go diteng tša 48% - 56%). Mehuta ye hlano ye bjalwago mo Afrika Borwa (kudu Kapa-Bodikela) e ile ya dirwa diteko mo thutong, ke Kgoro ya mehlale ya dijo mo Stellenbosch University ka 2010. Maemo a swikiri (70% e be e le sucrone) go tšwa go 40-54%, ya proteine gammogo le palomoka ya diaminoesiti tše 17 tšeo di be di e hweditšwe, go akaretšwa le diaminoesiti tše šupago tše bohlokwa. Ditšweletšwa tša dijo tše mmalwa - borotho, tša mabele seno sa maswi, lefela le mousse di tšweleditšwe nakong ya thuto ye.
Ka baka la taolo ye nnyane ye nyakegago, mohlare wa carob o loketše tshepedišo ya tšweletšo ya tlase. Mehlare ya Carob ke dibjalo tše tumilego tša dikgabišo, e dirišwa go tebego ya naga le go bopa diširaphefo. Ke thibelo ya bophelo ka ge matlakala a yona a swa gampe kudu. Kota ya yona e boima le go go pitlana gomme e turišetšwa tirišo ya yona mo mošong wa dikgong. E tuka gannyane gannyane gomme a gotša mollo gabotse, ka ge e dira malahla a botse. Diphotlwa le matlakala di dira phepo ye botse ya kgomo, dikolobe, dinku le dipudi, ditonki.
Carob e na le mehutahuta ya tšhomišo ya go fapana mo dijong tša batho. E ka apeiwa goba go bešwa. Dipeu tša ka fase di šomišwa go dira dinawa tša mmotu tša locust, (a galactomannan), dirišwa bjalo ka selo sa go tiiša le go go abela mohlodi wa tšhokolete mo dijong. Mohlare wa carob o be o bjalwa mengwaga ye mentši mo dinageng tše dintši tša lewatla la Mediterranean (Watlelegare), gantši mo maemong a magareng le mo mafelong a go omelela, a mmu wa go fokola. Batšweletši ba ba tumilego ba carob ke Spain Italy, Morocco, Turkey le Portugal. go ya ka dipalopalo tša UN, tše di tšweleditšwego godimo ga 40 000 tone ya carob ka 2016. Bontši bja marole la carob le dirišwago mo ditšweletšong tša Afrika Borwa a tšwa dinageng tša ka ntle go tšwa go Spain.
Peu ya carob e šomišwa gape bjalo ka metara wa go ela boima bja gauta le dibenyabenyane ka lebaka la gore dipeu di a lenaka ka boima. Lentšu la ‘carat’ le tšwa go qīrāṭ leina la Arabic la dipeu.

Go Godiša Mehlare ya Carob

©Jad Issa

Mohlare wo wa carob wo golago gannyane gannyane o ka bjalwa ka peu. Dipeu di nyaka meetse a go bela, ka go enwa matšatši a mararo go kaonafatša go mela. Dipeu di swanetše go bjalwa ka gare ga motswako wa sehlaba (ka seruthwana goba selemo) ka gare ga ditšhelo tša go swana le ditsholo tša maswi. Dibjalwana tše nanana di a tlošwa ge di le 8-10 cm ka godimo. Efoga go senya medu ge o tlša dibjalwana.
Mehlare ya carob ke trioecious, se sa ra gore bobedi bja matšoba a tona le tshadi a gona le gore mehuta ye mengwe ya go rwala bobedi bja matšoba a tona le tshadi. Mohlare wo tee wo tona o ka tliša matšoba a tshadi a ka bago a 10-20. Tlhaologanyo e dirwa ka phefo le dikhunkhwane, eupša poelo ya fase gantši ka lebaka la tulafatšo ye mpe.
Carobs di kgona go kgotlela komelelo, meboya ya lewatleng le mohuta wo mongwe le wo mongwe wa mmu ka ntle le letsopa le boima le mabu a esiti. Di ipshina mo mafelong a go oma. Mehlare ya carob e nyaka nošetšo le nontšho tše nnyane e fela ga e nyake go segiwa. Diphotlwa tša carob di bunwa pele ga marega gomme di swanetše go tlošwa mo mohlareng ka go kgohliwa ka ditoropokgolo, e be di kgobokeditšwa ka gare ga lelokwa goba go bewa ka tlase ga mehlare go omiša ke letšatši.

Diphotlwa di tšweletšwago ka morago ga mengwaga ye 6-7 gomme 25 kg ya diphotlwa e ka bunwa mo mehlareng ye megolo (mengwaga ye 25). Poelo ye e ka bago 2 kg e ka letelwa go tšwa go mohlare wa mengwaga ye 6. Mehuta ye kaonafetšego e ka enywa diphotlwa) mo magareng ga mengwaga ye 3 go ya go 4 years. Malwetši a mehlare ya carob ke a mannyane gomme disenyi di dikhunkhwane le carob moth, Myelois ceratoniae.

Translated by Lebogang Sewela