Thick-Tailed Bushbaby
Bushbaby ya Mosela o Mokoto

© Roger De la Harpe

Ponagalo ya Bushbaby ya Mosela wo Mokoto

Bushbaby ya mosela wo mokoto ke galago ye kgolo go feta kamoka mo dipheding. Hlogo le mmele botelele bja bo tšwa go 297 go ya go 373 mm, le botelele bja mosela go tšwa go 415 go ya go 473 mm. Bogolo bja mmele ka bogn bo hlagelela bjalo ka mefuta ye mebedi ka dipoo di le bogolo kudu go feta go bonagalago ga ditshadi. Mebala ya boya e silifera le botshehla ka tlwaelo botlase bo le bofefo ka mmala. Boya ke ba go kitlana, bja ulu, bo bo telele, bja go swana le maphoto, gomme e ka hlalošwa bjalo ka ntle le phadimo. Gantšhi di mena le go menolola ditsebe tša tšona go di fa tlhagišo ya moraloko wa dipotšišo. Mahlo a šupa le go ya pele le go ba a ma koto. Bjalo ka bontšhi bja mefuta ya diphedi tša digalago, e na le letlalo la dinkgokolo tše koto tša sephaphathi ka dintlha tša menwana ya matsogo le menwana ya maoto ya go ngaparela ka mohola ka maoto. Menwana ya diatla ke ye me telele, ya maoto ye dipekiri tše sephaphathi.

Dijo

Dibushbaby tša mesela ye mekoto di gantšhi di ja mmotu le dikenywa, gape di tsebega ka go ja dikhunkhwane. Dinyakišišo ka Aforika Borwa, di ka bago tše 62% dijo tša tšona e be e le mmotu, gomme ya tlaleletšwa ka dikenywa le dikhunkhwane. Dibushbaby di fapana ka bo mellwane ya selegae. Ka Gauteng, Aforika Borwa, dikhunkhwane di akanyetswa ge di fa 5% ya dijo, ge e le go la Kenya dikhunkhwane di ka tšeya maikarabalo a 50 - 70% ya dijo. Ye nngwe ya khunkhwane yeo e ka šomago bjalo ka ya kabo ya dijo ya sehla se rilego ke mohlwa o mogolo, mohlwa o mo nnyane. Ge mehlwa ye e na le mafofa, Dibushbaby tša mesela ye mekoto e lemogile e ja yona go tšwa fase ntle le go šomiša diatla. Ka kakaretšo dijo tša tšona di akaretša, dikhunkhwane, dikenywa, matlakala, matšoba, mekgaritswane, mae le dinonyana.

Go Tswadiša

Sehla sa matswalo a Bushbaby a mosela wo mokoto e fapana go ya ka mellwane ya selegae. E thibeletšwe go Dibatsela ka Gauteng le go direga ka Phato le Lewedi ka Zambia. Go ima ke sehloa ka Lewedi ka Zanzibar le Pemba. Ya tshadi e lokela go goela ka go swarelela lebaka la matšatši a e ka bago a 44. Go duša ke matšatši a 133.

Nomoro ya tswalo ka kakaretšo ke 2 ya tša bongwe, eupša e ka ba 3. Ditshadi di fihla nako ya ho lokela go goela ka mengwaga ya 2. Ka morago ga matswalo, ditshadi di tla tlogela tše nnyane tša tšona ka mohlareng ge di etšwa go hwetšwa dijo. Di tšweletša maswi a humilego ka maatla kudukudu ka e bapetšwa le phofolo ya seka motho ye bohlale kudu. Se se ka ba go amana le go bona bophelo bja yona bjalo ka seka motho ya go hlalefa kudu ya go kuka bana ka nako ya go nyantšha gomme galago ga e kgone. Mehuta ye ya diphoofolo e tswala gatee ka ngwaga, ge dimela di le koto. Le ge e le gore go godiša diphoofolo tše di lego gona e begile gore mehuta ye e sa kgaotšego go lokela go gwela go diragala ngwaga ka moka, go realo e le go kgona go fa matswalo ngwaga ka moka le go se na le sehla sa matswalo. Dihlaga di dirilwego ka mafito a dimela. Go tswalwa lefahla le le ngwe ka nako, ka mehuta ye mafahla ga a tlwaelega. Baswa ba tshwešiwa mathomong a sehla se omilego kudu lefaseng. Baswa ba tšona ba ikemela go tšwa go bomma tšona magareng a dibeke tše nne go ya tše hlano tša bophelo. Bobedi bong bo fihlela kgolo ka nako e ka bago tše dikgwedi tše 20.

Maitshwaro

Se ke se sa botšhaba go feta ka moka dibushbaby. Diphedi tša mehuta ye, go fapana le tše dingwe tša digalagine, e sepela ka maoto a mane ka nageng le sethokgweng. Ge mohuta o swanela go tlola, e kotama ka maoto a morago mathomo. Ge e swanela go sepela fase mafelong ao a bulegilego ka gare ga ona, mehuta ye e tla tlola tlola. Di mafolofolo go palogare ya senyane le seripa sa diiri tše lesomepedi tša selemo le tše somepedi tša marega. Se ke sephedi sa mohuta wa go ba mafolofolo bošego, ka bobedi bong ka go phahlalala go tšwa ka mollwaneng wa matswalo. Dipoo di tla tšwela kgole le ka mengwaga ya ka fase ga ditshadi, ka fao boleloko bja dipoo bo ka fiwa diphetogo tša setšhaba tša go feta ditshadi. Dipoo di ka tšwela kgole go ya go feta ditshadi gomme go fokotša go hlakanela bong le go ama tswadišo. Dipoo le ditshadi di hwetšagala gore a di sepelago mmogo le dithaka tša tšona, eupša di hwetšwagala ka go abelana le tše ka ka fase goba tša go feta ka bogolo. Dipoo ba gae tšeo di hwetšwago go hlatlagana e tee goba go feta ya basadi. Mehuta ye ga e tshepagale ka go goelana. Bushbaby ya mosela o mokoto e bontšha kgokagano ya setšhaba ka ntle le sebopego sa sehlopha sa go sa tsome ka moka. Ditshadi ke tšona tša go ba maatla mo mehuteng ya diphedi tše. Dipoo tše kgolo di hweditšwe di latela ditshadi tše di kgolo tše di swerego go feta ge ditshadi di latela dipoo. Ditshadi ge di swerwe di hweditšwe go šomiša maatla go tša dipoo. Go bapala ga bosetšhaba bja dibushbaby bo akaretša mosepele wa go kgang, go kitimišana, go gogana mosela, go pitikišana, go lomana ka go lwe le go tlolelana. Go baswa go ka bapala ka maitshwaro a mekgwa di hwetšwa ka letšatši la mathomo la bophelo. Baswa ba raloka go feta ge ba tšweletša go ikemela go bommago bona nakong ya dibeke tša bone go ya go bohlano tša bophelo.

Ba robala ka dihlageng tšeo di le go dimetara tše 5 - 12 go tšwa fase. bushbaby ya mosela wo mokoto di robala mmogo mosegare, eupša ge bošego bo fihla di a kgogana go ya go tsoma. Di hwetšwa di sepela go fihlela go tšwa go kilometara bošego. Di phela ka dihlophana tše nnyane tša 2 - 6 ya botee. Tlhamo ya sehlopha se e fapane. E ka ba para ya tše kgolo le moswa, para ya dipoo tše pedi le moswa goba para ya ditshadi tše pedi tše kgolo le moswa. Tše kgolo tša dipoo di loala selete gomme di nyaka gore ditshadi di hwetšwa gore go hlatlagana tše mmalwa tše di hwetšwago ka gae. Dibushbaby tša mesela ye mekoto di tšeya diatla tša tšona tša di dira bjalo ka sebjana sa go tshela moroto go tšona. Morago tša tšeya moroto oo tša o phatlalatša ka fase ga maoto a tšona. Ge e sepela, e tlogela morotonyana o mo nnyane ka fasana ga selwana. Moroto wa poo gantšhi o hlatšwa go feta wa tshadi, ge tshadi e loketše go goela, poo e tla bea moroto wa yona thwii godimo ga tshadi, eupša tša mengwaga ka moka di be di dira maitshwaro ao. Bushbaby ya mosela o mokoto e tla hlapa ka moroto wa yona ge e tsoma lefelong le le mpsha, e lebeletše selo se šele, nakong ya hlakano ya ntwa goba ge di fokotša botseo boya bja tšona, le leago. Se ke maitshwaro a ka šomišwago gantšhi go feta tše laolago tše dingwe.

Moo ba Hweditšego

Dibushbaby tša mesela ye mekoto di hwetšwa ka dinageng tša Somalia, Kenya, Tanzania, le dihlakhlakeng tša Zanzibar. Mehuta ye ya diphedi e dula ka naga godidimo le dithokgwa tša ka lebopong. Mehuta ye ya diphedi le yona e dula dithokgweng mabopong a noka. Galago ya mosela o mokoto, goba bushbaby, e hwetšwa ka thokong ya ka Borwa bja Aforika ka Sudan go ya Bohlabela le Borwa bja Aforika Borwa ka moka Angola. Pele ga 1974 mehuta ya diphedi ye tshela fela di lemogilwe, eupša ka 1995 dinyakišišo di bontšhitše gore go ba le temogo ya 17 ya mehuta ya diphedi e hlohleletša temogo ka Aforika. Bjalo ka ge wa Afrika ka ge tša mahlale tše di bego di ka kaonafatšago tša mahlale le theknolotši, kutollo ya go feta mehuta ye mpsha e kgauswi le go tšwela pele.