Bophelo bjo Bonolo
Nelson Mandela o ganne tšhišinyo efe goba efe ya gore o be a le Mophološi wa Aforika. "Ga ke nagane gore go lokile gore motho ofe goba ofe yoo o tee go ba mophološi yo a tlogo ba mophološi wa kontinente", o boditše babegi ba ditaba ge a fiwa kamogela ya go tšhoša ka Tunis ka ngwaga wa 1994 ka kopanong ya setlhora ya Mokgatlo wa Botee bja Afrika (OAU) wa ngwaga le ngwaga - ketelo ya gagwe ya mathomo mokgatlong bjalo ka Mopresidente.
Eupša batho ba bantšhi ba mo bona ka leihlo leo. Go fapana le baetapele ba bangwe ba bantšhi mo kgatong ya lefase Mopresidente Mandela o tlišitše wa mohuta wa bokgethwa Kantorong ya Mopresidente, ka go dira bjalo ka kelo ya godimo ya lebakengtelele la gagwe la ka kgolegong gomme go gana ka gofe goba gofe ga kgopolo go se thabe kgahlanong le batho bao ba mo gapeleditšego ya go tsenela mengwaga yeo e leswiswi ya go hloka tšweletšo.
Go fapana le tše dingwe tša dihlogo tša dinaga bao ba hlorišitšego kantoro ya bona ya godimo, ba itšeyela mahumo a kgoparara ba iphjina ka dikatlego tša mekgwa ya go phela, Mopresidente Mandela o be a phela bonolo gomme a dira sefala sa ofisi ya gagwe seo sa go katološa thušo.
O hlomile Sekhwama sa Bana sa Mopresidente ka mpho ya gagwe ya moputso wa R 150 000 (US $41 000) go tšwa moputsong wa gagwe ka ngwaga go ya ka mengwaga ye mehlano gomme a laletša ba bangwe go tla le bona ka go tsenela ka go lefela tšhelete ya go swana. Bagwebi ba bantšhi ba dirile seo.
Gape o šomišitše boima bja kantoro ya mopresidente go fa thekgo go maiteko ao a feleleditšego ka serfihlolo go bana ba sekolo sa lebaka le le nnyane le kabo ya hlokomelo ya mahala ka dipetlele le dikliniki go bomma ba baimana le bana ba bannyane.
Kopanao ya Sethora yeo e Nyatšitšwego ya OAU
Ka kopanong ya setlhara ya OAU ka Tunis ka Phupu 1994, mmegi wa ditaba o hlalošitše Mopresidente Mandela bjalo ka "lentšu la mekgwa la Afrika". Ka go peyelo ya ka toropong kgolo leboa la Aforika ka mmušo wa boganka le kopano ya OAU ya bokgabo le moletlo ya go nyatšwa, gammogo le go ba gona ga baetapele ba bantšhi ba boganka le go senya ba Aforika, polelo ye e be e na le ntlha.
Babegi ba ditaba ba botšišetše ge eba baromiwa ba Aforika Borwa ba tla leka go tliša go OAU mekgwa ya maitshwaro eo Aforika Borwa e a amogelang ka go molaotheo o mofsha wo o gatelelago go ponagatšo mmušong le tokologo ya go ihlagiša le mosepelo.
Mopresidente Mandela le baromiwa ba gagwe ka boikokobetšo ba tlodišitše mahlo ditaba tše gomme, ka nnete, ka ngwaga, o ile wa latela, yena le ba mmušo wa Aforika Borwa ba tšwetše pele ka melawana yeo ka bophara e ka hlalošwa bjalo ka "go se tsenatsene merero ya ka gae ya ba bangwe" eupša gomme ba hlohleletša tirišano magareng ga dinaga tše dingwe.
Le ge Mopresidente Mandela a kgopetše dinaga go amogela le go obamela melawana ya temokrasi le go hlompha ditokelo tša botho o ka nako e tee, a hlokomologo go thibelo ya ditokelo tša botho, go kgatha tema ka botšhošetši, bjalobjalo, ke dinaga tšeo di thekgilego ANC mo mengwageng ya yona ya go lwela tokologo.
Dinako tša mahlabisa dihlong tše di dirile gore bogwera bogareng bja Aforika Borwa le United States le dinaga tšeo di ka Bodikela di tšhošobanthe diphatla ka bogwera bja Mopresidente Mandela le Libya, ba go sa amogelwe ba Leboa la Aforika ba latofaditše tshenyo ya "jumbo jet” Pan American Airlines ka Lockerbie ka Scotland ka 1988, le Fidel Castro wa Cuba oo MaAmerika ba sa mo swarelago ka nale dira dikgahlego tša kgwebo tše ntšhi tša US ka fase ga taolo ya mmušo ka go sa be le efe goba efe go tefelo le go tsenya ditshepetšo tša dimisaele tša nyutlia ka sehlakahlakeng ka sephiri.
Ditumelano tša Aforika Borwa tša oli le Iran le tšona di hlotše kgohlano le United States.
Ya go ba Maatla a godimo ka Aforika
Eupša, ka ntle le phapano tše, United States le Yuropa lebeletše go Mopresidente Mandela le Aforika Borwa go ba le maatla a go buša ka Aforika, motlišakhotso le tšweletšo ya ekonomi. Bobedi Amerika le Yuropa di tšhetše dimilione tša ditolara ka Aforika mo mengwageng gomme ga di so kgahlege kudu.
Kudukudu le karolo ye kgolo ya lehumo e fihletše ka dipotleng tša baetapele ba Aforika ge dinaga tša bona di tšwetše pele go nwelela ka go bola. Bjale, ka lefitile la kgatelelo ka morago ga yona, Amerika le Yuropa di kgopetše Aforika Borwa go tšea tema ya boetapele ka kontinenteng.
Ba rata go bona morwalo wa bona wa Aforika o fokoditšwe gomme o montšhi wa yona o šuthiseditšwe go maAforika ka bobona. Gomme ke mang o kaone, ba dumela gore, go tšea morwalo o mongwe ga go feta Mopresidente Mandela le Aforika Borwa? Ka nako e tee, magareng ga ditšhaba tša Aforika Aforika Borwa e tšweletše bjalo ka kholofelo ya Aforika.
Bontšhi bja dinaga tše di diregile ka maatla go bona go fela pelo ka go ya ga nako yeo e tšewago ka dipoledišano tša go fetošetša go phethwa ka Aforika Borwa. Mopresidente Mandela o be a hlohleletšwa go ya maemong a boetapele ka kontinenteng gomme a thuša go tima mello ka Lesotho ka ge a be ntše a tsentšha khuetšo ka Nigeria, Mozambique le dinaga tše dingwe.
Eupša Mopresidente Mandela o lemogile molaba wa bothakga a ka welago go ona — e ba leswao la mophološi wa Aforika mola dihlakahlakano di tšwelela ka gae. Bjale ka bohlale o kgethile go tšea maemo a go hlokomela ka Aforika ge a ikgafa sedi ya gagwe ka moka mathateng a gagwe a ka gae.
Translated by Lawrence Ndou
‘Go tloga fao ke be lebeletše kakanyo ye, e gola, e ba le kago, e ba ya makgonthe, e šomega e bile ke leano la tirišo....