Khupetšo - Taolo ya Mmu Soil

Tšhomišo ya khupetšo ka serapaneng goba polaseng e ka holega kudu ka kakaretšo ya maphelo a mabu le dibjalo. Mabu a go khupetšwa a na le mahola a ma nnyane, a lweša khuetšo ya komelelo go feta mabu a go ba pepentšheng le dibjalo di gola ga botse.

©Marinda Louw

Khupetšo ke Eng?

Khupetšo ke sedirišwa sa go bewa bokagodimong bja mabu go fana ka lepai. E ka ba khupetšo ya tlhago goba ye e sego ya tlhago. Mehlala ya khupetšo ya tlhago, manyoro a mahlaka a kgale, matlakala, maxwêtla, kota, kuranta goba dibjalo tša sephaphathi tša go alwa tše di šireletšago mabu. Dikhupetšo tša tlhago di akaretša mašela a tlhago, mapai a polastiki, le ditlhaere tše di šomišitšwego.

Mehola ya Khupetšo

©Abhay Iari

Dikhupetšo di fokotša moyafalo mabung, go thibela kgogolegomabu le go gatelela gog gola ga mahola. Mohola o mongwe wa kokeletšo wa dikhupetšo tša tlhago ke gore di a bola le go abelana ka methopo ya phepo ya dimaekropo tš mabu, seo ka morago se fago phepo dibjalong.

Dikhupetšo tše e sego tša tlhago bjalo ka dipolastiki gantšhi di šomišwa ke dibjalo tše di ratago phišo bjalo ka ditamati le dibjalo tša mae bjalo ka ge di swara mabu a le borutho. E šomišwa gape go šireletša dibjalo tša go thekgwa swana le di-strawberrie le phara kgahlanong le go bola go di swara di hlwekile. Khupetšo ya tlhago ga e na le mehola ya monono wa mabu, gape e ka fokotša oksitšene le go tšweletša thempheretšha mabung e feletšha ka polao ya dimaekropo tša mabu.

Go swanetše go lemogwa gore tšhomišo ya didirišwa tša manyoro a go swana le diphjatlego tša kota, e ka feletša ka go ntšha naetrotšene mabung ka nepo ya go bodiša didirišwa tša kota. Šomiša diripo tša bjang bjo bo foreše bjo bo humilego ka naetrojene bjalo ka khupetšo ka dirapaneng tša merogo le go fokotša sedirišwa sa magwašwa go ba phopholego ya go ba boletana.

Ka Moo o ka Šomišago Khupetšo

©Marinda Louw

Khupetšo e ka reka eupša se se swarelelago bokaone ke go šomiša sedirišwa se se tšweleditšwego ka serapaneng goba polaseng bjalo ka khupetšo. Šomiša maxwêtla go tšwa ka serapaneng sa dienywa, matlakala, diripiwa tša bjang le dikota tša go phšatliwa bjalo ka khupetšo.

Sa mathomo, tloša mahola le meetse mabung gabotse. Tsentšha khupetšo ka llaga ye koto, go tšwa go 2.5 cm go ya go ye bokoto bja 15 cm go ya ka boleta bja sedirišwa. Khupetšo ye boleta e swanetše go phatlalatšwa ka go ka ba 5 cm ka botebo, mola sedirišwa se sengwe sa go ba magwaša sa go swana le lekwamati e ka botebo bja go ba 10 cm. Tsentšha khupetšo ye e ka bago 15 cm kgole le stems le dikutu tša dibjalo le mehlare bjalo ka ge se se ka hlola go bola ka lebaka la monola mo moyeng oo khupetšo e ka e hlolago.

Ge o šomiša kuranta bjalo ka khupetšo, šomiša matlakala a mane go ya go a seswai a kuranta le go khupetša le khupetšo ye nngwe ya tlhago. Khupetšo e ka šomišwa moo dibjalo tša khupetšo di bjalwago ka dirapaneng tša dienywa. Go fa mohlala, e ka phaphiwa le go bjalwa ka mabung go šoma bjalo ka bobedi manyoro a matala le bjalo ka khupetšo goba fela e adilwe e le sephaphathi go abelana ka khupetšo ye tala ye e humilego ka neatrotšene.

Translated by Lawrence Ndou