O ka Swara Bjang Mmutla

©Judy Stuart
Ge o batamela mmutla wa gago, o beledišane le ona o o botše gore o a atamela gomme ga o sebata. O swanetše go swara mebutla ya gago ka maatla e fela o swanetše go ba boleta. Ge o nyaka go kuka mmutla o mogo, o kuke ka morago ga ditsebe le mo magetleng ka maatla le mo seatleng tlase ga mpa. Se se dira gore mmutla o kwe o bolokeile e bile o ka se go kgobole. O se ke wa kuka mmutla ka ditsebe kagobane o kwa bohlogo kudu.
Ge o nyaka go tloša mmutla o iše lefelong le lengwe o kuke gabotse o sware tlase ga mmele wa gago, hlogo ya ona e be tlase ga sejabana sa gago. Ge o nyaka go ntšha mmutla gare ga serobe sa lemati le lennyane, o sware mmutla ka molala ka morago, o kare o a o kuka, e be o o ntšha o lebeletše morago.
O thome pele ka go ntšha mosela. Ge o nyaka go hlola botlase bja mmutla, o sware ka molala le ditsebe seatleng se tee. E be o bea seatla se sengwe tlase ga molala e be o thekgiša mmutla pele le mmele wa gago. E be o iše mmutla tlase ka mokgwa wa boleta gomme o thekge gabotse. O dire se ka ka go nanya e fela ka maatla gomme mmutla o tla patlama gabotse ka ntle le bothata.
Ge o nyaka go swara mmutla wa ngwana wo kitimago, o sware ka go bea diatla mo mathekeng ka morago e be o o imiša gabotse. Ge o nyaka go swara mebutla ya ba gare ga segola o swanetše go aparela mmutla ka diatla e be o o emiša. O swanetše go swara mebutla ya bana bjalo ka bana ka mehla, e fela o lebelele segola ka mehla e be o tloša mapai a go thapa le bana ba ba hwilego.
Mebutla ye phelago ka go kukiwa e feleletša e tseba go tshepa motho yo a e kukago gomme ga e sa kgoba le go loma batho ba gona. Mmutla o mongwe le o mongwe o swanetše go lekolwa ga tee mo kgweding go lebelela bolwetši ba tsebe (ear canker) le go kgaola manala a maoto ge go tlhokega.
Ge o nyaka go lebelela meeno a mmutla, o retološe bjalo ka ge go laodišitšwe godimo, ge o fetša o robatše hindquarter mo sefarong sa gago. Šomiša menwana ya gago e mebedi go goga ka thoko, o dire se ka boleta.
Meno a bonala gomme a swanetše go lekanela gabotse. Ge meno a sa kopane gabotse se se ra gora mmutla o swere ke malocclusion (tlhakatlhakano ya meno) gomme mmutla o swanetše go tlošwa. Ga go na kalago ya se gomme mmutla o ka se kgone go ja.

Translated by Lebogang Sewela