Bakgoboketši ba Pele ka Richtersveld

Lebopo la Gordon

©Shem Compion

Ka morago ga go boa ga gagwe go utolla Molomo wa Noka ya Mmala wa Namune ka 1779, Mokolonele Gordon o bile molaodi wa Dutch Garrison ka Motse Kapa. O tšwetše pele go sepela, go taka le go hlopha ya mehlolo ya go fapafapana ya tlhago eo a e bonego. Semela Hoodia gordonii se bitšwa ka yena. Go tloga fao, ka 1795, Napoleon o thomile go dira mathata ka Yuropa gomme a menola bogoši ntlo ya Mmala wa Namune.
Mabrithane ba amogetše kgoši Ya MaDutch yeo e bego e tšhabile ka nageng ya yona gomme ba romelwa le sehlopha sa dikepe tša go tšea Motse Kapa legatong la gagwe. Batho ba botegago ba ga Gordon ka go realo ba be ba kgaolwa ka bogare ga ba lelapa la ba menotšwego ba bogošing le bakgoni ba laolwago ke BaNapoleon, Repabliki ya Dutch. Ka morago gore Brithane e fenye masole a Dutch ka Ntweng ya ka Muizenberg, go palelwa ke go tšea sephetho ga Gordon go kgadilwe ka bophara. Le ena o be a na le mathata a malwetši. Le ge go le bjalo, ka 1795, ka pejana ka morago ga gore Dutch e ineele, RJ Gordon e ipolaile. Lebopo la Gordon, kgauswi le Kapa, e bitšwa ka hlompho go yena.
Mo mengwageng ye e latetšego, ba bangwe ba mmalwa bao ba saense/balekodi go tšwa lefaseng kamoka ba etetše Namaqualand le Richtersveld. Se se akareditše ka go lebelela molaola lefelo la diphoofolo Francois le Vaillant (1783), Carl Ludwig Phillip Zeyher (1830) le Johann Franz Drège (1833/4). Wa mafelelo o tsebja bjalo ka‘tate wa lekala la dibjalo’ (phatlalatšo ya diphedi tša dibjalo). Se se ka kwagala bjalo ka boipiletšo tša go kgahliša kudu, eupša dibjalo tša go feta 100 di biditšwe ka hlompho ya Drège – ye e sego ye mpe.

Boipiletšo bja Namaqualand

Ka Ngwagakgolo wa 20, boipiletšo bja Namaqualand, le Richtersveld kudukudu, e tšwetše pele go hlohleletša go goketša bakgoboketši ba ikemiseditšego go hlaola diphedi tse di mpsha. Tše di akaretša bobuti Rudolph le Max Schlechter, Ngaka. Louis Leipoldt le Selmar Schönland – morati o mogolo wa tša go mama, bjalo ka rona ka moka.
Ntlha ye e kgatlhago, bontši bja banyakišiši ba ba be ba tšwa dinageng tša ka ntle, le dikgoboketšo tša bona di ile tša romelwa dihlongweng tša mošola wa mawatle. Dithuto tša dibjalo tša Aforika Borwa ka nnete di thomile fela morago ga ge rakgwebo le setsebi sa dibjalo se se fsha Harry Bolus o hlomile bodulasetulo ka Tša dibjalo ka Kholetšeng ya Aforika Borwa (yeo gabjale e bitšwago Yunibesithing ya Motse Kapa) ka 1902.
Motho wa pele wa go amogela Bodulasetulo bja Bolus e bile Harold Pearson, o a bego a na le kgahlego ya phenkgišano ya dibjalo tša Namaqualand. O ile ka maeto a mabedi go ya ka seleteng (ka 1908-09 le 1909-10) gomme a kgoboketša tshedimošo ye ntšhi ye mpsha le mehlala. Pearson o tšwetše pele go ba molaodi wa mathomo wa Dirapana tša Dibjalo tša Kirstenbosch ka 1913 gomme a thuša go hlola Setheo sa Dibjalo sa Setšhaba (bjale se bitšwago Setheo sa Bophelo bja Diphedi tša Tlhago sa Setšhaba). Sekgopha pearsonii se se sa hwetšagalego se bitšwa ka yena.

Translated by Lawrence Ndou