Ukutjala Ngobungani Kuyini?

© Marinda Louw

Ukutjala ngobungani kanye nokutjala ngokuhlanganisa iintjalo kulokha kutjalwe iintjalo ezimbili ukuya phezulu,zombili eziletha inzuzo esinye kwesinye, zitjalwa emaduzelani ngombana zithuthukisa nayanazinciphise ukukhulwa kwenye kwezinye zingezelele nesivuno. Irhubhululo efunisisa nge-Effects of Companion Plantings on Predation of European Corn Borer Eggs in Bell Peppers,elenziwa ngonyaka ka-2005 kanye newaka-2006 e-New Jersey, USA yathola bona ukutjala ngokuhlanganisa iintjalo ezimbili ezahlukeneko, ekuyi-dill, coriander, buckwheat kanye nama-bell peppers kwandisa ukubakhona kweenunwana eziletha inzuzo, ezinciphisa umonakalo owenziwa yi- European corn borers, nekusinunwana esimzumi esikhulu.
Ukutjala ngobungani kwenzelwe ukungezelela i-biodiversity ebhodulukweni begodu liletha inzuzo enengi ekutjaleni ngaphandle kwamakhemikhali. Ngaphandle kokungezelela i-biodiversity, ukutjala ngokuhlanganisa kanye nokutjala ngobungani kurhelebha ukwenza qhono ikhwalithi yehlabathi umphumela walokho kuba kutholakala kwezakhi zehlabathi.

Iintjalo Zobungani Eziletha Inzuzo

Ngesinye iskhathi iintjalo ezimbalwa zifakwa hlangana kweentjalo, isibonelo, amakhabitjhi ambalwa atjalwe hlangana neentjalo zomgade. I-Aphid irherhwa yikhabitjhi njenge ngeze yatjheja umgade.
Esinye isibonelo esihle kulokha kutjalwe isiphila, amabhontjisi agijimako kanye nomgade. Amabhontjisi aletha i-nitrogen ehlabathini, isphila sidlala indima yokusekela amabontjisi begodu sivikela umgade ku-squash vine borers lapha umgade uvala ihlabathi uphundule nokukhula kwekhula. Ezinye iintjalo zingagandelela ezinye nanyana zidale imiraro ekukhuleni kwazo, isibonelo amabontjisi akukafaneli ahlanganiswe ne-anyanisi, ne-fennel nekhabitjhi, kanye netamati akukafaneli zihlanganiswe.
Ezinye iintjalo (ezifana ne-rosemary kanye ne-Artemisia afra - African wormwood) ziqotha inunwana ngokwemvelo. Ezinye iintjalo ezifana nomhlaza, i-fennel kanye ne-yarrow zirherha iinunwana eziletha inzuzo ezifana ne-wasps, ladybird kanye ne-hoverflies. Esikhathini esinengi, amanye amakhambi asetjenziswa njengestjalo esimngani. Qala itafula elingaphasi ukuthola iinyeleliso zokobana iintjalo zingahlanganiswa njani ukwenzela ukuletha inzuzo esinye kwesinye.

Iintjalo Ezihle Nezimbi Ongazitjala Ngokuzihlanganisa

Incwadi Etlolwe yihlangano ye-Surplus People Project’s (SPP) yezokulima ngaphandle kokusebenzisa amakhemikhali ebizwa bona yi-‘Basic Principles for Organic Cultivation kanye ne-Livestock Production’ uphakamis iintjalo ezilandelako njengentjalo zobungani:
Imirorho: Amabhontjisi
Iintjalo ezibungani ezizithandako: Ibhedrudi, ikhabitjhi, umhlaza, isphila, amazambani, i-celery, cucumber kanye namastrawberry
Ezingangathandiko: I-Dill, fennel, Woke amalunga womndeni we anyanisi
Imirorho: I-Beets
Iintjalo ezifanako zobungani: I-anyanisi amabhonjisi, i-asparagus, kohlrabi, lettuce, umdeni wekhabitjhi
Ezingangathandiko: Yi-Mustard, pole beans
Imirorho: Ikhabitjhi
Iintjalo zobungani ezizithandako: Ibhedrudi, i-anyanisi, i- celery, chives, dill, rosemary, sage, thyme
Ezingangathandiko: I-Dill, fennel, Woke amalunga womndeni we anyanisi
Imirorho: Ikhabitjhi
Iintjalo zobungani ezizithandako: I-anyanisi Basil, chives, lettuce, peas
Ezingangathandiko: Ikhabitjhi, amazambani, broccoli, cabbages, cauliflower, dill, fennel
Imirorho: I-Celery
Iintjalo zobungani ezizithandako: Amabhotjisi, ikhabitjhi, i-anyanisi, itamati Marigolds, broccoli, leeks, parsley
Ezingangathandiko: Asikho
Imirorho: i-Cucumber
Iintjalo zobungani ezizithandako: Amabhotjisi, i- green peppers, lettuces, nasturtiums, radishes
Ezingangathandiko: Amakhambi, amakhabe kanye namazambane
Imirorho: I-Eggplant
Iintjalo zobungani ezizithandako: Amazambani amabhontjisi, i-spinatjhi, i-Basil, lettuce, peas
Ezingangathandiko: Azikho
Imirorho: I-Kale
Iintjalo zobungani ezizithandako: Ikhabitjhi, amazambani, dill, rosemary, sage
Ezingangathandiko: I-Strawberries, itamati
Imirorho: I-Lettuce
Iintjalo zobungani ezizithandako: Ibhedrudi, khabitjhi, umhlaza, radishes, strawberries
Ezingangathandiko: I-Broccoli
Imirorho: I-Oats
Iintjalo zobungani ezizithandako: Itamati, i-brinjals, green peppers
Ezingangathandiko: Azikho
Imirorho: Amakhabe
Iintjalo zobungani ezizithandako: Ikonofula, chives, mint
Ezingangathandiko: Amazambani, ibhutata, Citrus trees, radishes
Imirorho: I-anyanisi
Iintjalo zobungani ezizithandako: Ibhedrudi, ikhabitjhi, i-spinach, umdlaza, itamati, lettuce, strawberry
Ezingangathandiko: Amabhontjisi, peas, sage

Imirorho: Peas
Iintjalo zobungani ezizithandako: Umdlaza, amazambani, radishes, leafy greens, eggplant
Ezingangathandiko: Ikonofula, i-anyanisi
Imirorho: Ama-Peppers
Iintjalo zobungani ezizithandako: Amabhontjisi, ibhedrudi, umhlaza isphila, umgade, celery, lettuces, parsley, radishes
Ezingangathandiko: Amabhontjisi
Imirorho: Amazambani
Iintjalo zobungani ezizithandako: Amabhontjisi, isphila, i-anyanisi, ikhabitjhi, eggplant, kale, marigolds, peas, strawberries
Ezingangathandiko: Amakhabe, umgade, isoneblomu, itamati, mgade cucumber, squash, turnips
Imirorho: I-Pumpkins
Iintjalo zobungani ezizithandako: Amabhontjisi, ikonufula, isphila, chives, radishes
Ezingangathandiko: Amazambani
Imirorho: I-Soya bean
Iintjalo zobungani ezizithandako: Isphila, amabhontjisi eletha inzuzo esitjalweni esinye nesinye esitjalwe eduze
Ezingangathandiko: Azikho
Imirorho: Isonneblom
Iintjalo zobungani ezizithandako: Isphila
Ezingangathandiko: Amadribe, amabhontjisi kanye namazambane
Imirorho: I-Swiss chard
Iintjalo zobungani ezizithandako: Ibhedrudi, amabhontjisi, ikhabitjhi, i-anyasi, celery, green peppers, peas, strawberry
Ezingangathandiko: Amadiribe, amazambani, sage
Imirorho: Itamati
Iintjalo zobungani ezizithandako: Umdlaza, i-anyinisi, i-Marigolds, basil, celery, chives, parsley, sage, stinging nettles
Ezingangathandiko: Amazambane, ikhabitjhi, i-Kohlrabi, potato, fennel, corn

Translated by Busisiwe Skhosana