Imikhza Yeenkukhu

© Chris Daly

Nanyana iinkukhu zigkhona ukuba lisizo ekususeni imikhaza kezinye iinlwani ezifana neenkomo nangekhaya, nazo zitshwenywa mikhaza ebizwa nge- tampan nofsna i-fowl ticks.
Imikhaza le ivamise ukweqiswa amehlo lokha nakuhlolwa iinkukhu, njengombana iimbungwana zazo kesinye isikhathi ziba zikhudlwana kunama-mites begodu zidla ebusuku kwaphela lokha iinkukhu nazileleko.
Imikhaza yeenkukhu le ingabanga imiraro emikhulu nange ingaliswa ingasuswa, khulukhulu lokha iikukhu zikhiqizwa ngenani eliphezulu endaweni encazana.

Ibonakala injani nawuyiqalako?

Umhlobo wemikhaza ebizwa nge-fowl ticks isipara, ibumbeke njengeqanda begodu ithambathambile, ihlukile kunemikhaza evamise ukusahlela izinja nabokatsu.
Njengeentwala, zinemilenze ebunane, ngaphandle kwalokha isesesesigabeni esiphasi sokukhula lapho ibakhona nesithandathu. Iyahluka ngobukhulu ukusuka ko-3mm ukuya koli-15mm ngobude, lokho kuya nongomhlobo begodu nangothi zisandukumunya iingazi na.
Ingahlala eemilweni ngamano wokubambela kunanyana yini ezakudlula lapho, kodwana iziphilela ngaphakathi kweendawo ezivalekileko, ezifana namaphadlhuka neendlekeni. Iimbungwana zazo zikghona ukuphila iinyanga ezingaba mbili nangaphezulu, kuthi ezikhulakhulileko zikghone unyaka bese ezidala ziphile iminyaka emithathu ngaphandle kokudla okuziingazi.

Amatshwayo weentjhabalalisi?

Azibangi igcikwana kwaphela eenkukhwini, kodwana zidlulisela namalwele ambalwa ayingozi, afana nokufa kwamalungu womzimba okuza nemikhaza, okubangwa yitjhefu esemathenayo, i-Borrelia anserine, Borrelia spirochetes, Borreliosis, Spirochaetosis, Pastuerella ne-West Nile virus.
Amatshwayo akhambisana nemikhaza afaka hlangana ukufa nofana ukungasasebenzi kuhle kwelungu, ukuba buthakathaka, ukwehla emzimbeni, ukwehla kokuhluma, ukuthintitheka kweensiba, ukuba namabala esikhumbeni, ukungakhanuki ukudla nokurhuda. Iinkukhu kanengi zisuke zingasahlaliseki, zihlale zithukile ebusuku. Iinkukhu ezingakavalelwa zingahle zingasafuna ukubuyela lapho emakhejinezo/ ehogweni.
Nawuhlola iinkukhu, zuma amabala amancani abovu lapho kungenzeka ikukhu ilunywe khona. Imikhaza kanengi inokutholakala magega nentamo nehloko, esithweni sokukhupha uthuvi neencenyeni ekuneensiba ezincani emzimbeni begodu neenyongeni.
Khulula-ke bonyana ayiphili ekukhwini kodwana iza ebusuku nayofuna ukudla kwaphela, nje-ke ukuhlolwa kufuze kwenziwe ngomkhanyo owaneleko ebusuku. Ngeenhogweni kungahle kube namacatjhazana abovu eduze namaphadlhuka/ amagazuka nekungaba litshwayo lokuthi ikhona.

Translated by Johannes Nkosinathi