Ilanga Lokuqolelana

Ngelanga langezi-16 zakaNobayeni, kokuthoma iSewula Africa yagidinga ilanga lokuqolelana lapha amabhuru kanye nebamasiko womtlhago kwavunyelwana ngokwephawu kobana kube yincenye yeSewula Africa enesitjhaba esilinganako. Ilanga langezi-16 zakaNobayeni liqakathekile ngebanga lokobana kwenzeka izinto ezimbili ezikulu ngesikhathi sebendlululo. 

©Eric Miller

Ngonyaka ka-1838, ama-Voortrekkers gade enza amalungiselelo wawo wokulwa namaZulu epini ye-Blood River. Ngezi-16 zakaNobayeni bathatha isifungo phambi kuka Zimu, kobana bazokuhlula amaZulu, ngokobana bazokwakha ikerege, kuthi imindeni yabo ihloniphe ilangeli njengelanga lokuthokoza. Ngeminyaka yebandlululo, ilanga lezi-16 zakaNobayeni labekwa kobana libeyihlolide elaziwa ngokobana lilanga lesithembiso.

Ilanga langezi-16 zakaNobayeni lilanga lapha ihlangano yomkhonto weSizwe (Mk) yatlanywa ngonyaka ka-1961.Kuze kufike namhlanjesi amalunga wehlangano ye-African National Congress (ANC), abetha isthabalala alwisana nokungaphathwa kuhle ngurhulumende webandlululo.

Kodwana, ngemva kokubulawa kwabantu e-Sharpeville 7 ngonyaka ka-1960, lapha abantu egade batoyitoya ngokuthula badunyuzwa khona, ngokubandlululwa, babona bona ukutoyitoya ngokuthula ngeze kwatjhugulula imithetho yebandlululo. Ihlangano yomkhonto we Sizwe yatlanywa njengephiko lobujoni.

Umsebenzi omkhulu we-MK kwakukonela urhulumende webandlulo ukwenzela bona aqede umtlhago webandlululo. Kodwana iindaba zehlangano kanye nokubotjhwa kwabadosi phambili bayo ngonyaka ka-1963 kona umncopho wayo. Nanyana kunjalo, kusukela ekutlanyweni kwayo, ngezi-16 zakaNobayeni sele kwaba lilanga lokukhumbula i-MK.

©Eric Miller
Izi-16 zakaNobayeni zisese lilanga lokuphumula eSewula Africa, kodwana kwanjesi sele libizwa ngokobana lilanga lokubuyisana, lapha iimfungo kanye nenghonghoyilo zesikhathi esadlulako kuletha ithemba elitjha enarheni le, nebehlalini bakhona. Boke abehlali beSewula Africa ngelangeli babaywa kobana bavuselele ukuzibophelela kwabo ekuzihlonipheli nekulinganeni kwabantu.Translated by Busisiwe Skhosana