Iindlela Zokwenza zamaZulu

Incenye Eqakathekileko Yepilo yamaZulu

©Dr Peter Magubane

Umbhino, ingoma kanye nokugida sele kudlale indima eqakathekileko empilweni zamaZulu, kungasisemuntwini munye kwaphela, kodwana emphakathini woke.

Ukugida kusukela kade kuqakathekile ekuhlanganiseni abantu, khulukhulu lokha abantu nabagandeleleke ngokomkhumbulo, nabathabileko, nalokha nakunetjhuguluko, ukwenza isibonelo, ngaphambi kwezipi, emitjhadweni kanye nalokha nakwenziwa iminyanya eqakathekileko yetjhuguluko lokha nakungenwa esigabeni esitjha sepilo nanyana esiqhemeni.

Iinsetjenziswa zombhino, gade zingasetjenziswa, lokha amaZulu nakagidako, begodu nesigubhu naso kade singasetjenziswa kwezinye iinqhema. Ngembala, isigubhu esaziwako ekhabe sisetjenziswa kade kuziNgungu, nanyana idromo eyipoto ekhabe yenziwa ngokulula isiqephu sesikhumba sembuzi basibeke phezu kwembiza bese sibethwa ngezandla.

Kusukela emarikhodini akhona, kuvela bona isigubhu, nanyana idromu yeplanka, ejwayelekileko emaZulwini namhlanje, nekuthiwa yakotjwa, kibomakhelwani babo ababebamaThonga.

AmaZulu anezinto zokudlala umbhino ezinengi ekubalwa hlangana nazo i-uGubu, ekuyirhabha elihlanganiswe nomqibilitjholo, nelaziwa khulu. Ukugida kwahlale kuyinto ekhamba phambili emaphilweni wamaZulu, begodu kunenkhathi ezinengi epilweni yamaZulu lapha kugidwa khona eminyanyeni eqakathekileko. 

Iminyanya etjho okuthize

©Dr Peter Magubane

Ukwenza Isibonelo, lokha umsana nanyana umntazana afika esigabeni sokukhula, kuqulwa iingoma ezithize, eziqulwa kubhinwa. Into efanako nalokha nakunomtjhado, lokha nabaqeda ukulobolisana kubonakala ngokobana kubenephaliswano lokugida eliyincenye eqakathekileko emtjhadweni.

Khulukhulu kade, lokha ukuzuma nakade kusenziwa, ukugida kwenziwa godu ngaphambi kokobana kuzunywe. Ngaphambi kokobana amadoda akhambe ayokuzuma, amadoda gade ahlanganyela esibayeni senkomo, lapha gade agida khona, azigabisa ngerhono labo lokuzuma ngokobana bazokwenzani, nokobana bazokuba nesibindi kangangani lokha nabayokuzuma.

Ngendlela le, gade baba namafulufulu begodu balinde okukhulu. Into egade ikarisa khulu lokha nakugida amaZulu kulokha nasele kugida ikosi ivunule ngevunulo yayo yoke ngaphambi kwepi kanye nokugida ekhabe kwenziwa lobe yak esigodlweni ngemva komnyanya wokuvunwa kwenthelo wokuthoma.

Amajoni gade igida ngendlela etjengisa amandla, akhambisana, abetha inyawo ngesikhathi sinye begodu kutjengisa bona azilungiselele kuhle. Ukuwabona agida ngendlela le sele avunule nevunulo yawo gade kukarisa khulu.

Translated by Busisiwe Prudance Skhosana