Xiphemu xankoka xa vutomi bya muZulu
Vunanga, risimu xikan’we na ncino swi tlange xiphemu xa nkoka swinene eka vutomi bya mu Zulu, kungari eka munhu un’we ntsena, kambe na rixaka rihelerile. Ncino i khale wuri na nkoka eka kuvumba vun’we eka mintlawa, ngopfu ngopfu himinkarhi ya ntshikelelo, ntsako xikan’we naku cinca, xikombiso, loko kungase sungula nyimpi, eka micato xikan’we nale ka mintirho yankoka yaku kula ka vana loko vahundzela eka xiteji xokarhi.
Swichaya chayani aswinga tirhisiwi eka mincino yotala ya ndzhavuko wa xi Zulu, hambi kuri xigubu/ngoma yinene, hambi leswi yinga kona eka mintlawa yotala. Himpela, xigubu xin’we ntsena lexi axi tiveka eka ndzhavuko wa xi Zulu akuri iNgungu, kumbe pot-drum, leyi ayi endliwe hi dzovo rambuti leri vambiweke ehenhla ka mbita (imbiza) kutani yi chayiwa hiku tirhisa voko.
Kusuka eka mintsariso leyinga kona, switikomba onge xigubu (isigubu), kumbe xigubu xo endliwa hi ntsanda, lexinga tala ngopfu exikarhi ka ma Zulu namuntlha axi koperiwile, kusuka eka vaakelani va ma Thonga.
Ma Zulu avari na swichayachayani swohlaya swa xitiringi laha uGubu, lexi kunga xitiringi lexingana ndzheko eka tlhelo lerin’wana, lexi axiri na ndhuma. Kucina aswiri na nkoka wa xintu eka vutomi bya ma Zulu, naswona kuna mintirho yotala swinene eka vutomi bya ma Zulu leswi endlaka xiphemu xa nkoka eka mintirho leyinga yankoka.
Mintirho leyi Vulaka swokarhi
Xikombiso, loko mufana kumbe nhwenyani a ringanela kuya ngomeni, kuna tinsimu tokarhi leti yimbeleriwaka, ti landzeriwa hi ncino. Leswi swafana nale ka nkhuvo wa vukati, laha kualandzeleriwaka mintirho ya xintu laha ku hlanganisiwaka vanhu vambirhi naswona swi kombisiwa hi mphikizano wa ncino lowuvaka xiphemu xa nkoka eka nkhuvo wa vukati.
Ngopfu ngopfu eka masiku yakhale, loko ku hlota swahatele swinene, ku cinca naswona aswiri na nkoka wa xintu loko ku hlota swinga se sungula. Loko kungase sunguriwa, vavanuna avahlangana exivaleni laha ava cina kona, vatinyungubyisa hi vutshila bya vona na leswi avata swiendla xikan’we na ndlela leyi avari na vurhena hikona loko vari eku hloteni.
Hinldela leyi, kunyanyukela kuya hlota xikan’we na leswi swinga languteriwa aswihumela ehandle. Leswi aswi nyanyula ngopfu eka mincino hinkwayo ya ma Zulu akuri ntlawa wa hosi wu ambale mpahla ya wona loko kungase yiwa enyimpini kumbe loko va cina e mutini wa hosi endzhaku kaloko kuve na ntlangu wotlangela mihandzu yosungula endzhaku ka ntshovelo.
Ncino wa masocha lowu avawu cina awuri na matimba xikan’we na nkhinkhi, wu famba hinkarhi nakuva miri wu fambisana naswona awuva wu lulamisiwe kahle. Leswi hinkwaswo, swikatsane na swiambalo swavona swa ntlawa, aswi endla leswaku ncino wusaseka.
Translated by Ike Ngobeni