Zwipida zwa Ndeme kha Vhutshilo ha ma Zulu
Muzika, dzi nyimbo na mitshino ndi zwipida zwa ndeme kha sialala ya ma Zulu. Mitshino yo vha zwithu zwine zwa vha zwi tshi khou sumbedza vhuthihi ha zwigwada, nga maanda nga zwifhinga zwine ha vha huna mitsiko, madakalo na u shanduka, sa tsumbo, hu saathu vha na dzi minyanyani na mishumo yothe ine ya vha uri ndi ya ndeme zwi vha zwi tshi khou isa muthu kha tshinwe tshipida tsha vhutshilo.
Nga maanda u siana ha zwigwada nga minwaha. Zwilidzo zwo vha zwi sa shumiswi kha mitshino minzhi ya sialala, na dzi ngoma, zwine zwa vha uri zwo dala kha zwinwe zwigwada. Ndi zwavhukuma tshilidzo tshine tsha divhea kha maZulu tsha kale ndi ingungu, ine ya vha yo itwa ho vhambiwa mukumba wa mmbudzi.
Kha mulomo wa bodo ya vumba i tambiwa i tshi khou lidziwa nga zwanda. Ubva kha dzi recordo dza zwino, zwi vhonala unga isigubu, kana ngoma ya thanda zwine zwa vha hone vhukati ha vha Zulu namusi zwo tou kopiwa, khamusi zwi tshi khou bva kha vha Thonga vha dzula tsini navho.
Ma Zulu vha na mbalo nnzhi ya zwilidzo hune uGubu, tshine tsha vha tshina mvuvhelo tsha ya tsha tumana magumoni nga bow ndi zwone zwine zwo vha zwi tshi divhea vhukuma. Zwa mitshino ndi zwithu zwine ndi kale zwi tshi khou diitwa kha matshilo amaZulu, na hone huna zwipida zwinzhi kha vhutshilo ha mazulu nga manda arali huna mishumo ine ya vha uri ndi ya ndeme.
Mishumo ine ya Itwa ina Zwine ya Amba
Sa tsumbo, musi musidzana na muthannga vho no swika kha tshikhala tsha u pfi vha khou hula, huna nyimbo dzine dza vha uri dzo khethea dzine dza imbiwa, zwi tshi khou fhelekedziwa nga mitshino. Hezwi zwi itwa na musi huna dzi mbingano, hune vhathu vhane vha vha uri vha ya kwamea vha ya ita mishumo ya mitshino zwine zwa vha zwi tshi nga ndi mutatisano ndi zwone zwine zwa ita u fhelela ha mbingano.
Nga maanda kale hune zwa u zwima zwo vha zwi tshi kha di vha zwo dala, ho vha hu tshi thoma ha tshiniwa hu sathu thoma uya u zwimiwa. Musi hu saathu bviwa, vhanna vho vha vha tshi tangana dangani nga murahu ha musi hu saathu bviwa, zwi tshi khou vha fha maanda uri vha vhe na tshivhindi musi vha tshi ya u zwima.
Nga hei ndila vhathu vho vha vha tshi vha na lutamo lwa u zwima na u lavhelela zwihulwane. Zwinzhi zwine zwa vha uri zwo khethea na zwine zwa dzhenelela kha mitshino ya ma Zulu ndi musi hu tshi khou vhewa vhuhosi vho ambara na zwiambaro zwa hone zwa vhuhosi zwo fhelelaho, na musi hu tsini na uya u lwiwa na kha mitshino ya nga khalanwaha na ya musi hu tshi diswa zwiliwa zwa u thoma.
Masole vho vha vha na u sielisana musi vha tshi khou tshina vha na maanda, hu sina ndavha na tshifhinga zwi tshi nga zwi thoma zwa itwa duvha la hone lisaathu swika. Maisandaitwa a hezwi zwo vha zwi tshi mangadza ho ambariwa na nguvho dza hone dza vhuhosi.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe