Amagwalo Noburhwari bamaPedi

Umbhino kanye Negido

©Dr Peter Magubane

Hlangana noburhwari bamaPedi obuqakathekileko kubalwa, irhono lokubumba ngedaka, ukugwala imizi, irhono lokubaza ngeplanka (khulu ukwenza iingungu) kanye nokuphothela. Ukwenza umbhino wesintu (mmino wa setso) ekhabe udlalwa nge-(dipela). Namhlanje izinto zokwenza umbhino ezifana neJews‘s harp kanye ne-German autoharp (harepa) esele kudlunjanwa kobana ngezamaPedi. Hleze yaziwa khulu ngokobana mdanso we-kiba, ekhabe kungeyemakhaya kodwana nje sele kusitayela sabafuduki.

Umbhino wamadoda unabadlali, ngamunye ophethe iphayiphi le-aluminium elivuthelwako elibizwa bona yi-naka elikhipha umdumo. Amadoda embatha iinkerede (ekwenziwa kuzibandakanya kwamadoda wamaPedi namakhuwa lokha kunepi balwa nama-Allies ku-World War II) nevunulo yesintu. Abafazi bona baphina iingoma ezibizwa bona (dikosana). Ukubhina naokugidela ikiba kwenziwa mhlokho, begodu abomma bambatha izembatho zama-kgarebe abazimbatha kokuthoma engomeni. Zombili ii-kiba zabomma nabobaba ziphekelelwa – meropa esele yenziwa ngamadromu we-oli kanye namablege webisi.

Translated by Busisiwe Prudance Skhosana