Zwishumiswa Zwine zwa zwo Shelwa Nnṱha ha Mavu

© Dr Pia Addison Wineland 2016
A vineyard with mulch on the berm.
Hezwi ndi hafhaḽa hune ha vha hu tshi khou valiwa fhasi, hune wa wanala zwimela zwine zwa vha uri zwo fa sa, rooibos tea, straw na nḓirivhe dza husks. Hezwi zwi shuma u langa u lauwa ha tshimela na u fhungudza u xelelwa ha maḓi nga u ḓisa mabiko. U tshi nga isa phanḓa iya fhungudza mufhiso une wa vha uri u fhasi wa fhungudza u phaḓalala ha mavu. Huna zwiṅwe zwine zwa vha uri zwo wanala zwine zwi a kona u gera zwimela kha eregisi yazwo.
Tshine tsha tou ḓivhea kha u vala fhasi ndi straw kana hay. Nga mulandu wa u ḓura tshi shumiswa fhedzi kha berm kana zwiṅwe zwimela zwine zwa khou hula nga zwiṱuku. Kha ḽa Swartland hune zwa u ṱavha dzi veini zwa tanganiswa na zwa u ṱavha dzi grain na straw zwi vha zwi hone, tshiṅwe tshifhinga zwi ya shumiswa kha dzi nḓila dza muṱokola. Vha ṱavhi vha dzi veini avha tsha shumisa sawdust sa yone yo vala fhasi ngauri i tsitsela mavu fhasi.
Zwine zwa fhedza zwi tshi khou ḓaḓisa mavu. Zwa u vala mavu zwi thusa na kha mavu uri aḓale nga zwithu zwa mupo na u kona u shandukisa na u engedza zwiḽi zwine zwa vha zwi tshi khou tshila nga zwithu zwine zwa vha zwo fa zwire mavuni. Zwi kwama na zwikhokhonono kha mbalo yazwo na hone dzi ngudo dzi sumbedza uri zwivhungu zwinzhi zwi hone kha miṱokola nga mulandu wa u valiwa ha mavu.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe