Brown Headed Parrot

© Nigel J Dennis
Brown Headed Parrot.

Xivumbeko

Lexi xinyenyani hixinwana xa leswa muhlovo wa rihlaxa na nhloko ya grey. Xina muhlovo wa xitshopani laha ehansi ka tipapa leswi vonakaka loko xiri eku haheni. Ndololo yakona iya mpunwa yitlhela yiva na xitshopani. Nhloko leyi ya xona yina vuburaweni nakubasela nyana yitlhela yiva na kuntimela nyana le makumu. Nhlayo ya muhlovo wantima swiya hi xinyenyani. Swinwani swina matihlo ya xitshopani kambe ya dzwiharile yava na mpunwa lowu yaka eka xitshopani.
Kasi swinwana swina matihlo ya mpunwa hambi swikurile. Kasi leswaha kulaka swina matihlo ya mpunwa wo dzwihala swinene ingaku kova ya ntima leswi vonakarisaka muhlovo waxona loko xiya xikula xiva na lembe rinw’e. Swinyenyani leswi swina muhlovo wa mpunwa nyana laha nkolweni lowu hetelelaka wunyamalala wuya eka rihlaza lokoswikula. Viko ra xinyenyani lexi ra xinghezi rivula leswaku “ Xitshopani xo tumbela” leswivulaka xitshopani lexikumekaka ehansi ka tipapa ta xona. Xinyenyani lexi I muxaka lowuntsongo eka ti parrots, swikwalomu ka 9cm hiku leha kukatsa na ncila.

Swakudya

Xinyenyani lexi xidya mbewu, timanga, tirhubeyila, mabilomu, mihandzu na vulombe. Switlhela swidya na mavele laha switekiwaka tani hi tinyenyani leti hlaselaka masimu etindzhawini tinwana. Laha kungana swakudya swakahle swikumeka himintlawa yo ringana 50.

Kutswalana

Muxaka lowu wa swinyenyani wutekiwa wukurile loko wuri na malembe mambirhi kambe aswinge tswali kufikela swifikisa malembe manharhu kumbe mune. Tani hi muxaka lowu fanaka na swona switshikela matandza hi xixika hambi leswi kungana leswi tshikelaka lembe hinkwaro. Swinwani swikota ku tshikela matandza ka mbirhi kumbe ka nharhu hi lembe laha matandza mambirhi yatalaka kutshikeriwa kambe manharhu kuya eka mune yaswikota kutshikeriwa. Matandza ya byameriwa kuringana masiku ya 28. Himinkarhi yotala mavondlo ya lumuriwa endzhaku ka 8-10 wa mavhiki.

Mahanyelo

Muxaka lowu wutala kukumeka hi mintlawa leyintsongo naswona yitsakela kutshama eka minsinya leyikulu leyo leha swinene. Switsakela kutshama eka marhavi lawa yangale henhla swinene eka minsinya leyi. Swanyuma swinene norhandza kuti tumbeta, leswivulaka leswaku aswivoniwi ehandle ka loko swiri eku haheni kusuka eka nsinya wun’wani kuya eka wun’wani. Kuya hi Lexicon of Parrots, muxaka lowu wa swinyenyani wutala kuhaha na muxaka wati Cape parrots.

Vito ra xi Latin

Poicephalus Cryptoxanthus

Laha xikumekaka kona

Muxaka lowu wa ti Parrot wusungule e vuhuma dyambu bya Afrika Dzonga. Dzonga vuhuma dyambu bya Afrika, yikumeka swinene eka tindzhawu tinwani ta afrika Dzonga,Kenya, Zululand, Mozambique, Tanzania, Zimbabwe, Mali nale ka swihlala swa Zanzibar na Pemba.