U Tshuwiswa nga Mapholisa
1960 na1961 zwo ḓisa dakalo kha Winnie musi atshi beba nwana wawe wa vhuvhili, Zindziswa, na u wanala ha munna wawe asina mulandu kha tsengo ya Treason. Hezwi zwo ṱavhanya u takalelwa. Nelson o kombetshedzea uri ayo dzumbama, hezwi zwa mbo ḓi shandukisa vhushaka havho.
Zwazwino o ṱangana na munna wawe ane a khou shona vhukuma, ane akhou wanala fhethu hunwe vho atshi khou tea u dzhena kha zwithu zwine azwi ita tshidzumbeni atshi funa kana asa funi. Nga Ṱhafamuhwe 1961, Nelson ambo ḓi wanala a iswa tsengoni, hetshi tshifhinga ha nga ḓo bviswa hu saathu fhela minwaha ya 27.
Nga u humbulela uri Winnie anga isa phanḓa na mushumo wa munna wawe tshiphirini vha muvhuso vha mbo ḓi muiledza u shuma nga 1962. Nga mulandu wa u iledzwa u shuma vho-Winnie avho ngo tendelwa na u tou ya tsini na hune havha na zwikolo kana uya muṱanganoni kana u wanala vhana vhathu vhane vha fhira vhararu. Na vha dzi gurannḓa vho vha vho vhudziwa uri vha songo gannḓisa na tshithu na tshithihi tshine tsha ḓo vha tsho ambiwa nga ye.
Vho tambudzwa nga mapholisa vhe vha vha vha tshi dzula vha tshi khou vha tshuwisa nga u sokou ḓadza muḓi wawe, vho-Winnie vha amba nga ha hezwi ngaurali: “…houla ukhokhonya nga maḓautsha musi zwoṱhe zwaṋu zwo fhumula. Zwi amba uri u ḓo thoma u vhona tshedza tsha dzi mbone nga murahu ha musi muṋango u saathu raiwa. Zwiamba uri vha vha vha na maanḓa na u u tou vhala vhurifhi vhunwe na vhunwe vhune havha vhu henefho.
Na u vula bugu inwe na inwe ire kha shelve, vha tshi khou takula mi metse, vha tshi sedza na fhasi ha mmbete. Zwi amba u thetshela swigiri yaṋu, mugayo na zwinwe zwithu zwine zwa vha henefho ha u bikela. U pakulula zwiambaro zwoṱhe, vha tshi khou sedza tshikwama tshinwe na tshinwe, hezwi u zwi vhona u swika ḽi tshitsha, u tshi khou hwaliwa nga vhana vhaṱuku vha tshi khou vhidzelela vho fara zwikhethe, vha tshi khou lingedza u amba na munna wa mutshena uri kha litshe mmeavho.”
U iledzwa u Shuma ho Vhalaho
Nga Shundunthule 1963, Mandela ombo ḓi pfuluswa a iswa khothoni ya Robben Island. Hezwi zwo konḓela vhukuma Winnie. Uri akone uya u dalela munna wawe u fanela u tshimbila lwendo lwo no swika 1 400 km ubva Johannesburg uya Cape Town u swika henengei ndi u dzhia tshikepe a kona uya tshiṱangadzimeni, vha tendelwa fhedzi u vhona Nelson lwa mithethe ya 30, vho ima kha lunwe lurumbu huna dzharaṱa vhukati.
Mulindi u vha o tou ima tsini vhukuma uri akone uvha pfa nahone vha tshi tendela u amba nga tshikhuwa na Afrikaans. Vho-Winnie vho no iledzeswa u shuma nga 1965. Hei yo vha i tshi vha hanela uya nnḓa ha Orlando west. Zwa ita uri vha ṱutshele mushumo wavho sa mushumela vhapo, zwa konḓa uri vha wane munwe mushumo ngauri mapholisa vho tshuwisa vhathu vhoṱhe vhane vha nga vha thola.
Mapholisa vha dovha vha dzhenelela vhukuma kha u dzhena tshikolo ha vhana vhawe, he vha ḓo dzula vha tshi khou pfuluswa u swikela Winnie a tshi vha dzhi a vha isa Swaziland.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe
Zwi sina ndavha na zwe vho- Winiie vha dzulela u tambudzwa nga vha muvhuso wa tshiṱalula, vho isa phanḓa na u shuma vha tshi khou itela ...
Nga murahu ha musi vho- Winnie vha tshi bva Vhuthubwani Brandfort vho tendelwa u humela hayani nga 1986....