Winnie Mandela a Yirisiwa no Xanisiwa

A Chavisiwa hi Maphorisa

©Eric Miller

Malembe ya 1960 na 1961 yatisile ntsako swinene eka Winnie hiku tswariwa ka nwana wakwe wanhwenyani wa vumbirhi, Zindziswa, xikan’we nakuka kunga voniwi nandzu ka nuna wayena eka swihehlo swa Treason Trial. Leswi aswitekanga nkarhi. Nelson u bohekile kuya tumbela, leswi swinga cinca swinene rirhandzu ra vona. Se a fanele kuya hlangana na nuna wayena loyi ati cincile hiku tumbela maphorisa kukatsa noya hlangana eka tindzhawu totumbela, leswi aswi endla leswaku swihundla swakwe swifikeleleka hambi loko anga swilavi.

Hi nhweti ya March 1961 Nelson uvuye a kumeka kutani atekiwa aya pfaleriwa hi maphorisa. Nkarhi lowu Nelson angata humesiwa kuringana malembe ya 27 lawa ya landzelaka. Laha aku ehleketeleriwa leswaku Winnie utaya emahlweni a yisa ntirho wa nuna wakwe emahlweni waku lwisana na mfumo, maphorisa yan’wi yirisa hi lembe ra 1962.

Ehansi kaku yirisiwa kaloko Winnie a boheka kutshama e Johannesburg naswona anga pfumeleriwangi ku nghena eka tindzhawu ta dyondzo kumbe kuya eka tinhlengeletano laha kungana vanhu vohundza vambirhi. Vahangalasi va mahungu navona ava yirisiwile kutsala xin’wana na xin’wana lexi vuriwaka hi yena. A tshamela ro karhatiwa hi maphorisa lava ava ringeta hi tindlela hinkwato kun’wi chavisa laha ava endla misecho swinene leyi ayi siya yindlu yayena yi hangalakile.

Winnie u hlamusela musecho lowu hindlela leyi: “…ku gongondza lokuya kale xikarhi ka vusiku loko ku miyerile hinkwaswo.Aswivula leswaku ti thochi leti ati tlunya matihlo ativoninga eka fasitere rin’wana na rin’wanara yindlu loko kungase rahiwa xivantani xipfuleka. Leswi aswi vula leswaku timfanelo tohlawuleka ta maphorisa tiva nyika mpfumelelo wo hlaya papilla rin’wana na rin’wana leringa e ndlwini.

Aswivula leswaku kuta pfuriwa papilla rin’wana na rin’wana e bukwini leyi kumekaka endlwini yoleyo, ku tlakusiwa ka metse,ku languta e hansi kamubedwa, ku tlakuriwa ka vana leswaku kuta langutisa e hansi ka matarasi. Aswivula leswaku kufanele ku ringiwa na chukele ra wena, mugayo na xipayisisi xin’wana na xin’wana endlwini.

Ku pakunuriwa swiambalo swawena hinkwaswo kurikarhi ku sechiwa xikhwama xinwana na xin’wana. Ekuheteleleni kuta tekiwa wena hi mahlamba ndlopfu, u kokiwa usukela vana lava vakalakalak vaku koka hi tirhoko, vakombela wanuna wa mulungu loyi a kokakokaka mhani wa vona leswaku an’wi tshike.”

Swipimelo Swoyirisiwa Swovava

©Eric Miller

Hi May 1963 Mandela swinga languteriwanga a cinceriwa e khotsweni ra Robben Island. Leswi aswitika swinene eka manana Winnie. Kuva a kota ku vhakela nuna wayena a fanele ku famba mpfhuka woringana 1 400 km kusuka e Johannesburg kuya e Cape Town kutani a teka 10 km hi xikepe kuya eka xihlala lexi. Loko ari kwale, a pfumeleriwa ku vona nuna wakwe Nelson kuringana 30 wa timinete, laha ava ayime hitlhelo lerin’wana ra darata.

Valanguteri vakhotso ava yime hikwala tlhelo kutiyisisa leswaku vatwa hinkwaswo leswi aswivulavuriwa naswona ava pfumeleriwe ku vulavula ririmi ra English kumbe Afrikaans. Winnie a nyikiwile xiyiriso xin’wana xotika hi lembe ra 1965. Lexi axin’wi alela kuya kun’wana na kun’wana e handle ka Orlando West.

U boheke kutshika ntirho wa yena tani hi social worker kutani swi tika kuva a kuma ntirho hikuva maphorisa ava chavisa vanhu hinkwavo leswaku vanga n’winyiki ntirho. Maphorisa ava kavanyeta swinene na tidyondzo ta vana va yena lava ava boheka kusuka eka xikolo xin’wna loko Winnie anga se vafambisa leswaku vaya nghena xikolo e Swaziland.

Translated by Ike Ngobeni

Winnie Mandela ayisa emahlweni na kulwela ntshuxeko

Ehandle ko yirisiwa ko hlaya loku aku nwipimela ku famba famba, Winnie uyile emahlweni a lwela ntshunxeko....more

Xidzedze ekusuhi na Winnie Mandela

Endzhaku kaloko Winnie a chuchiwile e vuchavela whawha laha a vekiwile kona e Brandfort u pfumeleriwe kutlhelela ekaya hi lembe ra 1986....more