U Fariwa na u Tambudziwa
Zwi sina ndavha na zwe vho-Winnie vha dzulela u tambudzwa nga vha muvhuso wa tshiṱalula, vho isa phanḓa na u shuma vha tshi khou itela mvelaphanḓa. Nga 1969 vho vha vho fariwa nga fhasi ha mulayo wa Section 6 wa vhu ravhele, une wa amba uri munwe na munwe ane azwi itea u fariwa aso ngo thoma aambiwa nae arali muvhuso wo humbulela uri vha khombo vha tea u fariwa na zwezwo.
Vho valewa thumbuni ya lukhohe hune vha vha vho dzula vha vhoṱhe lwa minwedzi ya17, maḓuvha a u thoma a 200 vho vha vha sa tendelwi na u amba na muthu nga nnḓa ha vhathu vho vha faraho vhe vha vha vha tshi khou vha tambudza vhukuma.
Khotho yavho yo vha yo fhaṱiwa na zwithu zwiraru zwi sekene zwo no dzhenisa zwitzhili, na nguvho dzine dza nukha na murundo, maḓi are kha boḓelo, bigiri na bakhethe ḽa u laṱa mashika ḽi sinaho mukungele, havha na luvhone lune lwa khakhisa vhukuma kha usa vhona zwavhuḓi uri ndi vhusiku kana ndi masiari.
U tambudzwa kha heyi nyimelo zwo vhesa zwa tshiṱuhu. Vho vha vha tshi haniswa u eḓela lwa maḓuvha maṱanu musi vhafari vhavho vha tshi khou vha ṱhavha nga dzi mbudziso. Ha ḓiswa munwe mufariwa ha pfi vha fanela u lavhelesa musi vha tshi khou mutambudza. Vha vhudziwa upfi u hana havho u amba ndi zwone zwine zwa khou sia zwi tshi khou tambudza vhanwe vhafariwa.
U Konḓelwa u Dzhenelela
Nga murahu vho-Winnie vha amba uri vha ḓo kona u fhindula dzi mbudziso. Ha mbo ḓi ḓa tsengo yavho nga Ṅyendavhusiku vha bviswa vha songo senga. Ha bviswa mulayo wa u vha iledza u shuma, hezwi zwo vha zwi tshi khou konḓisa u fhirisa zwo fhiraho. Vho vha vha sa tendelwi ubva nḓuni yavho vhukati ha 6 ya matsheloni u swika nga 6 ya madekwana.
Vho vha vha tshi ya u dalela khotsi avho zwi saathu thoma u konḓa ha swika he vha zwi vhona uri zwithu zwi khou konḓa. Musi zwa u imiswa u shuma zwi saathu vha na maanḓa vho vha ha tshi ya na u dalela munna wavho Robben island. Murahu hayani vho vha vha tshi khou balelwa u konḓelela. Mapholisa vho vha vha tshi dzula vha murahu havho na nnḓu yo lindwa yoṱhe.
Hu sina ndavha uri vho vhaiswa u swika ngafhi, vhuvha havho kha hezwi zwa polotiki vhu sa shanduke vha tou vha na maanḓa vhukuma vha tshi ya, vha isa phanḓa na uvhea mulaedza wa uri avha nga tshuwisiwi.
Vha Shumiswa sa Vhushavhelo
Vho-Winnie vho swika he vhafariwa nga 1973 hafhu ngauri vho vha vho ṱangana na muthu o iledzwaho, mufodi vho-Peter Magubane. Tshigwevho tshavho tsha minwedzi ya 12 ho vha ho pfi vha ḓo tshi fhedza kha dzhele ya Kroonstad ya vhafumakadzi, vha wana u dzula ha hone ho leluwa, na hone vha vhofholowa nga murahu ha minwedzi ya 6.
Musi wa u iledzwa u shuma havho zwi tshi fheliswa avho ngo tsha dovha vha iledzwa. Vho isa phanḓa vha dzhenele kha zwa soweto uprising zwa matshudeni nga 1976. Vha thusa kha u tumbuliwa ha vhabebi vha Soweto vha tshi ṱolela vhane vha vha vho fariwa na vho huvhadziwaho nga mulandu wa mugwalabo.
Naho vho-Winnie vho tou thusa kha uvha muraḓo fhedzi kha zwa soweto, muvhuso wo shumisa vhone sa vhudzumbamo. Vha vha fara lwa minwedzi miṱanu vha saathu vha fha tshigwevho tsha u iledzwa u shuma nga 1977.
U Haniswa uya Brandfort
Nga 1977 ndi munwe wa nwaha we vha iledzwa uya kha ḓorobo ya Brandfort kha ḽa Free State. Ndi henefho he vha ḓo dzula lwa minwaha ya malo. Vha muvhuso vho vhudza vha dzulapo uri Winnie u khombo vha fanela u sa sendela tsini nae. Naho zwo ralo vho-Winnie vho shuma kha zwa polotiki vha kona u wana na malamba kha tshitshavha u mona navho.
Musi vha henengei vha thoma zwa u bika sobo, zwa u ṱavha ngade henefho tsini, fhethu ha mutakalo, ha u ṱhogomela vhathu, ha zwa u runga na tshiimiswa tsha u ṱhogomela zwisiwana na vhathu vhane vha kha ḓi vha vhaṱuku.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe
Nga murahu ha musi vho- Winnie vha tshi bva Vhuthubwani Brandfort vho tendelwa u humela hayani nga 1986....
Winnie Madikizela-Mandela u humbulwa nga uvha mme wa tshitshavha na thambulo ye a ḓo ṱangana nayo sa mufumakadzi wa vho -Mandela musi vh...