Muambeli kha Poḽotiki ya vhathu vhatsu
Musi vha tshi khou amba zwe vha vha vha tshi khou ṱoḓa u ita kha u thivhela uvha hone ha Shundunthule 1961 Republic Day celebration, vho mbo ḓi ḓiita muthu ane akhou ṱoḓiwa uri muvhuso u kone u tshoṱela. Ngauri tshithu tsha u thoma vha fanela u vha wana, zwiamba u vha ṱoḓa zwo mbo ḓi vha zwithu zwa ndeme kha mapholisa. Vha ya vha vha ṱoḓa na nnḓa ha shango fhedzi Vho-Mandela vha fhedza vha tshi khou ḓivhiwa nga uvha muthu mutsu wa kha bugu ya ḽitambwa ḽa kha Baroness Orczy.
Naho zwo ralo avho ngo swika hune vha ita zwithu zwine zwa shonisa. Vho vha vho tingiwa nga miṱangano ya tshiphirini uri vha kone u ḓi wana vha tshi khou dzula hayani. Sa ramafhungo ane zwa zwino ovha atshi vho tou lavhelesana na zwa polotiki ya vhathu vhatsu, ndo vha ndi tshi kona uvha vhona tshifhinga tshiṅwe na tshiṅwe tshine nda vha ndi tshi khou ṱoḓa. Kana musi vha tshi khou ṱoḓa u vhona nṋe vho vha vha tshi kona u mmbona.
Muṅwe ramafhungo we avha tshi tendelwa ho vha hu Charles Bloomberg wa Sunday Times, we a ḓo fhedza o ṱuwa kha ḽa Afrika Tshipembe nga mulandu wa nyofho nge a ḓo ṅwala tshiṱori tshe tsha vha tshi tshi khou amba nga ha luambo lwa tshivhuru. Nṋe na Vho-Mandela ro vha ri tshi kona u rumelana milaedza tshifhinga tshoṱhe arali ri tshi khou tea u ṱangana.
Fhethu hune ro vha ri tshi funa u ṱangana hone ho vha hu Fordsburg ya vho Adeliade na Paul Joseph, miraḓo ya Transvaal Indian Congress. Kana ra ṱangana hu vhusiku hune ha vha ho fhola tsini na miḓi, ndo vha ndi tshi paka goloi yanga swiswini vhone vha bvelela. Zwine vho vha vha sa zwifuni ndi u ambara ma ovarolo, ane ovha sa koni uita uri vha si vhonale uri ndi vhone. Ro vha ri tshi ḓo dzula kha goloi yanga ra amba uri zwi khou tou itisa hani zwa vhutshilo.
U itela uri mafhungo atshimbile zwavhuḓi ro vha tshi langana uri nṋe nga 5 ya matsheloni ndi fanela uvha ndo no swika mushumoni. Ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe. Arali zwi zwa ndeme hu ḓo dzhena luṱingo ha vha na ipfi ḽine ḽa ḓo amba uri nṋe ndi kone uvhona uri hu khou itea mini hu vha hu si Mandela ane akhou ita ngauralo ho vha hu tshi founa vhaṅwe, tshiṅwe tshifhinga hu vha hu vhangana.
U Vala Tshipiḓa tsho Fhiraho
Hafhu uya nga ha ḓivhazwakale zwa u matsha zwo feila. Vha muvhuso vho tshuwisa na hone vhathu vha tshuwa. Afrika Tshipembe ḽa ya kha zwiṅwe. Zwine nda kha ḓi tou zwihumbula nga ha Vho-Mandela ndi musi vha tshi amba zwithu zwivhili. Tsha u thoma vho tshi amba nga matsheloni musi hu khou ḓo vha na mugwalabo: Rand Daily Mail.
Nda bva ndi tshi khou itela uri ndi kone u wana mafhungo a iri ya vhu 8 nga matsheloni. Mugwalabo a wongo bvelela, naho uso ngo tou balelwa tshoṱhe, vha shumi vho no swika 50% ndi vhone vho vhonalaho. Fhedzi vha Mail vha tendelana na vhashumi uri ngoho mugwalabo wo feila.
Mail yo vha ina ṱhonifho nnzhi yo no bva kha vhathu vhatsu lune vho vha vha tshi vhona unga mugwalabo uḓo bvelela. Nṋe ndo vha ndo dzula kha ṱafula ḽanga, ndo ḓaḓa na u kwata ndo kwata vhukuma nga mulandu wa zwine nda ḓo ita musi Vho-Mandela vha tshi founa. Na lingedza unwala fhasi pfarelo fhedzi vha nndzhena haṋwani vha ri vha ya zwiḓivha uri a zwo ngo itwa nga nṋe.
Ndo vha ndo takalela vhuthu ha munna ane o fhedza miṅwedzi minzhi atshi khou vhea vhutshilo hawe luṱhaṱheni nga mulandu wa hezwi vha ḓi vhudza zwinzhi muṱa wavho, vhumatshelo havho naho zwo ralo vha si sumbedze u kwata kana zwiṅwe vho. Musi vha tshi founa hafhu nga madekwana nṋe ndo vha ndi tshi kha ḓi vha ndo akhamadziwa nga zwe vha ntsumbedza masiari.
A vho ngo vhuya vha vha na zwiṅwe zwa u sumbedza u dinalea fhedzi vho tou ri kha nṋe ‘vhathu avho ngoita zwa u dzula hayani sa zwe ra vha ro vha vhudza uri vha ite’ vha isa phanḓa na uri ‘ri songo vhaisala dzi mbilu hezwi asi u fhela ha mafhungo…’ Hu tshi fhela awara nnthihi vha founa hafhu vho vha vha tshi khou ṱoḓa u fhindula mbudziso ye nda vha ndo vhudzisa nga ha uri vha khou ṱoḓa u ita mini vha tshi ya phanḓa na uri zwi fanela u vhudziwa vhathu.
Vha amba nga ha u vala mafhungo vhari nṋe ndi fanela uisa phanḓa na u amba nga ha mulalo na usa vhanga dzi khakhathi u itea uri hu vhe na mugwalabo wa mulalo.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe
Vhuvha ha vho-Mandela ho vhonala kha zwe vha amba....
Nga hetshi tshifhinga vho- Mandela vho vha vha tshi khou vhusa vhaswa vhane vha swika 60 vha ANC. Mathomoni vho lingedza u fhaṱa ANC uri ...