Vho-Magubane vha Bvisela Khagala zwa u Tambudzwa ha vhana

© David Meyer-Gollan

’U sina Pfunzo Ahuna Tshine wa nga Tshiita’

Vho-Magubane vha dzhena kha ḽa Soweto nga dza mapfene, vha tshi khou itela u wana vhana vhane vha khou shuma kha zwa malasha na zwiṅwe vhane vha kha ḓi vha vhaṱuku. U swika havho zwa shandukisa nyimelo, na hone zwa tou nyanyulo lufuno lwavho lwa mushumo wavho.

Vho dzhena kha ḽa Soweto hune ha lugiswa dzi goloi, hune ha tou nga mavhiḓani, hune ha vha na zwithu zwo no fhufha muyani. Vha tshi khou ṱoḓa vhana vhaṱuku vhane vha shuma henefho. Vhane vho litsha tshikolo vha tshi khou itela u dobela dzi tsimbi dzine vha wana rannda ṱhanu fhedzi nga ḓuvha.

Vhanzhi vhavho vha khou ita zwa u tamba avha koni u vhona vhundeme ha pfunzo. Vha tshi khou lingedza u ṱalutshedza haya mafhungo ane avha uri o ṱanganana. Vho vha tshi swika hune vha fhirisa uvha mufodi vha thusa vhathu. Kha miṅwaha minzhi vho vhuyedzedza vhana vhane vha vha vho shavha kha miḓi ya havho.

Vha ṱalutshedza uri vha nga si dzhenelele u swika ‘vha tshi tou ḓa khavho’ vha ri vha khou ṱoḓa uya hayani. Vhaṱanu fhedzi kha vha 30 vha vhatukana na vhasidzana vhe vha vha thusa vho no ḓi humela henengei zwiṱaraṱani.

U Tahala na u Tambula

Vha swika hune vha khou tea u ima hone, ndi musi vho bva badani khulwane vha tou dzhena tshivhindini tsha hune havha na malasha Jabulani. Hu sokou vha na zwitavha zwa mashika dzi nḓiilani. Miḓi yo sokou tsitsikana, mme muṱuku o anea zwiambaro zwa mivhala yo thanyaho ḓiratani, ngeno ṅwana wa mutukana atshi khou tamba mashikani, zwitumba zwa khuhu zwo sokou ḓala henefho, na dziṅwe dzo shavhaho dzi khou sokou mona mona henefho.

Havha na munukho usi wa vhuḓi. Une wa tou thoma ḓuvha ḽi tshi kha ḓi tou bva, vhaswa vha vha vha tshi khou tshimbila na donngi vha tshi khou tshimbidza malasha na Soweto ḽoṱhe. Arali hu vhuria hu vha hu tshi khou vhonala one malasha muyani hu ya dudela hafha na hone una vhudzulo’ ndi musi vha tshi khou lavhelesa nga fasiṱere.

Ho ṱahala ha dovha ha vha na thambulo, nyofho nnzhi dzine dza kwama havha vhana ndi hedzi vha tshi khou amba Vho-Magubane ndi usa vha havho na pfunzo. Arali usina pfunzo ahuna tshithu na tshithihi tshine wa nga tshiita. Muṅwe munna o ḓiimisaho avha ḓivha havha mufodi.’ndi muṅwe wa vhatukana vhanga.

Ndi kale a tshi khou shuma hafha. Mutukana we aḓo mudzhia tshinepe nga ṅwaha wa 1970 ndi ene muhulwane kha zwa malasha ṋamusi. Vho no vha na vhukwamani nahone vho mbo ḓi bva vha ya kha ḽa Zola. Hune vhaswa vha dzula vha dzi phakhani na vho ḓigeḓa zwenezwi vha tshi khou ḓi tshimbila vha wana vhaṅwe mufumakadzi muhulwane ane a khou ḓitshimbilela kha wheelchair yawe.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe