U Kona u Vhona Mmbwa dza Hayani
Mmbwa dza hayani (Canis familiaris) dzi ya tshinyadza kha zwimela. Vhanwe vha vhona unga ndi mmbwa ine ya vha ina nḓala ine ya tshinyadza, fhedzi ngoho ndi ya uri na dzine dza khou ḽa zwavhuḓi dzi ya tshinyadza. Mmbwa inga vha tshinwe na tshinwe ubva kha u dzula muṋangoni u swika kha Jack Russel kana Boerboel na u tshinyadza zwihulwane arali dzi tshi khou shuma dzi nnzhi.
Mmbwa dzi nga tshimbila dzi kilometers dzi tshi khou ṱoḓana na zwifuwo na u khakhisa dza tsadzi. Vhunzhi ha vhathua vha koni u zwi vhona uri mmbwa hedzi dzi khou u tshinyadza. Na hangei Cape Town ho no vha na tshiwo tsha mmbwa dzi tshi khou tshimbila dzi nnzhi dzi tshi khou ya u tshinyadza table mountain musi vhane vhadzo vho ya mushumoni.
U Vhulaha na Kuḽele
Mbwa dzi ya vhulaha. Dzi ya luma tshipondwa tshadzo nga u ṱavhanya. Dzi ya kona uvha zwine wa nga kona u vhona zwine dza khou ita zwone, ngauri dzi ya funa u gidimedza dza fara dza kona u luma. Vhana vhaṱuku vha ya lunwa na kha dzi khana, nga murahu na kha ṱhoho, ngeno vhahulwane vha tshi nga lunwa hunwe na hunwe kha muvhili.
Dzi ya vhulaha-dza kulumaga zwine dzo ita zwa sa kone u vhonala uri dzo ita mini, dzi tshi khou hwala mutumbu dzi tshi u isa hangei na hangei. Mutshinyadzo uya vha nga nnḓa, hune wa kona u vhona zwifuwo zwinzhi zwo vhulaiwa.
Maganḓisi ahone kanzhi vha ya aṱanganisa na a cheeteh, fhedzi hu ya vha na tshipiḓa tshine tsha vha uri tsho ngo ḓoweleya kha mulenzhe tshine tsha vha uri atshina tshivhumbeo tsha W kha muṱa wa zwimange.
Mbalo ya ṋama yo liwaho iya fhambana, ubva kha zwiṱuku uya kha zwihulwane. Kanzhi iḽa zwau fhedzisa ya bvisa zwinwe kha mutumbu. Marambo mahulwane aya shengiwa aḽiwa zwo salaho zwa sokou laṱekanyiwa. Na ṋama khulwane i nga bvisa kha tshipondwa
U Langa
U ita luhura lwa muḓagasi ndi u kona u thivhela u dzhena ha mmbwa arali phukha dzo vhewa dangani kana bakoni, kha nyimelo ya khuhu hu fanela u ṱhogomelea uri mmbwa dzi songo dzhena nga u sera ḓirata.
Arali ha vha na vhuthada ndi khwine u panga vha Society for the Prevention of Cruelty to Animals (SPCA). Bulasi ḽa dzi mmbwa ḽi fanela u valiwa vhusiku, na u dzi fha zwiḽiwa na u sa tenda uri dzi tshimbile vhusiku u shavha uri dzi sa vhe vhuthada. Mmbwa dzine dza sokou tshimbila u nga kona u dzi fasha. Mufuwi una ndugelo dza mulayo u thuntsha mmbwa kha bulasi ḽawe u tsireledza zwifuwo zwawe.
Translated by
Khalirendwe Nekhavhambe