Ndi zwa ndeme zwauri muṱokola, uvhe wo tou tswititi. Zwithusa uri na zwine zwamela khawo zwivhe nazwone zwo tou tswititi. Zwa thusa na kha zwi nwiwa uri zwivhe zwo siana zwavhuḓi. Hune matavhi avha asa huli u fana zwi tshinyadza muvhala na u khakhisa mitshelo. Ahu nga bveledzwi nḓirivhe dza vhuḓi.
u Pfumbudza Mutokola kha zwa u imisa nga dzi thanda
Mitokola ine ya kha ḓivha mituku i fanela u valiwa zwavhuḓi nga dzi thanda kana maplastic nga vhashumi vhane vha vha uri vho pfumbudziwa. Hezwi zwi vha zwi tshi khou itela uri zwimela zwituku zwi kone u hula zwavhuḓi.Zwa u thukhula kha ṱhoho zwi thusa uri zwithu zwine zwa sa vhe na mushumo zwi bve. Nga maanḓa arali ho ḓalesa maḓi. Hezwi zwi thusa na kha uri muri u hule nga u ṱavhanya u sa ḓi baḓekanyi na zwithu zwine zwa vha uri asi zwavhuḓi.
Nga murahu ha tshifhinga tsha u ṱavha, ho no fhela ṅwaha wa u thoma muri uya geriwa wa sala una matavhi mavhili fhedzi. Ubva hafho thanda ine ya do vha yo khwṱha ya vha yone ine ya ḓo vha yo fara muri. Hezwo zwiitwa nga lwa vhuvhili musi zwiṅwe zwoṱhe zwo laṱiwa. Hezwi ndi u bvisa 15-25 cm u bva kha muri. Ine ya vha yo sala hu yone khulwane fanela u dzula i tshi khou tikiwa uri i lapfe. Zwine zwa vha uri zwi a khakhisa musi vhathu vha tshi khou tshimbila vhukati ha zwimela.
Nga murahu ha musi muri wa u tou thoma u tshi tou hula wa swika kha 30cm u fanela ha u dzhenelwa, zwine zwa vhidzwa upfi ndi zwa u thoma. Hezwi zwi thivhela uri zwithu zwi sina mushumo zwi sa takuwe. Hu fanela uvha ho sala matavhi mavhili ḽiṅwe ndi ḽone ḽine ḽa ḓo hula hu muri wo teaho, heḽi ḽinwe u itela arali dza nga vhaisala.
Ndila kwadzo dza u Pfumbudza Mutokola
Thoḓea dza u pfumbudza muṱokola ndi dza ndeme vhukuma kha vhutshilo ha muṱokola nahone zwi fanela u itwa vhukuma. Muṱavhi u fanela u zwivhona uri ndi lini hune wa tea u pfumbudziwa muṱokola. Muṱokola uya ita na vhana vhane vha bveledzwa nga murahu. Nga tshenetsho tshifhinga matavhi ane a vha o fa afanela u bviswa, thanda dzine dza vha dzo bviswa kha tshimela dzi ya shuma sa midzi na dzine dza vha uri dzo vundekana dzi fanela u bviswa.U fanela u kona u langa dziṅwe dzine dza vha dzo sala kha tsinde na kha tavhi, u geredzelwa hu tea u itwa uri dzi si ḓi fanyise na yo faraho muri. Arali ine yavha uri ndi yone yo faraho muri ya vhaisala nayone i fanela u geriwa ya vha fhasi fhasi, kha hetshi tshifhinga hu ya mela dziṅwe hu tshi khou shumiswa maḓi.
U fanela u sedza zwithu zwine zwa sokou mela, mela nga matungo ha tsinde ḽa muri. Musi muṱokola u tshe muṱuku matavhi ane avha atshi khou vulea nga maanḓa afanela u ṱhogomelwa matavhi. U fanela u dovha wa ṱhogomela uri matavhi avulee. Ahu faneli uvha na zwithu zwine zwa tevhela. Mulayo wa ndeme wa mutokola ndi: arali u sa khou fulufhela, fanela ugera murahu.
U fanela u shumisa u khwatha ha penisela wa ḓivha uri ndi gai hune ha fanela u geredzelwa, a u fanela u shavha u gera hune wa pfa uri hu fanela u geriwa ngauri zwi vha zwo lugela muṱokola.
Ndila dza u Pfumbudza Mutokola wo itaho daka
Kha fhethu hune havha uri ho oma, hune ahu koni uri muṱokola u sheledziwe, miṱokola i fanela u ṱavhiwa kule na kule. Hune muṱokola wa ḓaka uvha una tsinde ḽine ḽa vha ḽipfufhi ḽina matavhi ane anga swika 6 uya kha 8 ane avha o vulea. Bola i fanela u fhelela hafho fhethu hune havha ho sala. Zwine zwa vha zwa ndeme ndi u ntsha zwoṱhe zwine zwa nga vha zwi tshi khou hula henefho vhukati ngauri zwi ya khakhisa. Nga tshifhinga tshine ha vha hu tshi khou ṱhogomela mutokola wa ḓaka zwi fanela u ṱuṱuwedzwa nga u ṱomola matavhi.Ndila kwadzo dza u gud a u Geredzela muri nga Mitshini
Hune muṱokola wa vha wo ṱavhiwa hune wa ḓo tea u geredzelwa nga mitshini zwi ya tendelwa wa sokou tou hula usa imi. Zwi vha zwa vhuḓi uri muri u tou vhuya u hule lwa ṅwaha woṱhe. Zwine zwa langiwa vhukuma nga mavu ane wa vha wo ṱavhiwa khao na muṱavhi na midzi. Huna nḓila nnzhi dza u shuma na hezwi inwe ndi ya u litsha wa hula lurumbu luthihi fhedzi na u tendela muri u tshi hula wa fhira tshikalo.Translated by Khalirendwe Nekhavhambe