Ni Nwalisa Ngafhi Rabulasi wa Zwimela?

© Afrisco

Vha South African Organic Sector Organisation (SAOSO) vho kuvhatedzwa nga vha PGS‐SA na Afrisco i thusa u bveledza vhalimi lwa mulayo. U dzhiiwa na u ḓivhiswa ha SAOSO zwo khura nḓila uri hu rwelwe ṱari vha Afrisco. Nga nila vha, Afrisco vha shuma fhasi ha vha SAOSO, vhane vha shuma vho ṱanganelana na vha PGS‐SA, vha sika tshiimiswa tshine tsha fulufhelwa.
Huna nḓila tharu dzine dza fulufhela - uri zwimela ndi zwa vhukuma - zwo bveledzwa nga murengi na murengisi.

Tshipiḓa tsha u Thoma

Vho lavhelesana‐na zwa vhu bveledzi na murengi vha fanela u vha na vhushaka uri vha vhe na vhuṱama, nga u tshimbila u tshi vhudza vhanwe nga zwe wa itelwa zwavhuḓi. Murengi u badela mutengo nga mulandu wa fulufhelo, u ḓura ha tshifhinga na zwine wa ita zwi vha zwi tshi khou tumbula na u ḓisa vhushaka vhukati ha murengi na murengisi.

"U ḓi khoḓa" ndi musi murengisi atshi vho ḓurisa zwo kalulaho, kanzhi zwi vha zwi tshi khou tou ambiwa nga mulomo, kana nga dzina ḽa tshithu. Vharengi vhane vha fhedza vha si khou vha na vhusedzesi, vha ḓi dzhenisa mulingoni wa u renga tshiimiswa nga mulandu wa mazuwo.

Tsha Vhuvhili: Participatory Guarantee Systems (PGS)

Vha International Federation of Organic Agricultural Movements (IFOAM) vha divhadza nga ha (PGS) sa tshiimiswa. PGS tshine tsho tendelwa kha u ḓi vhambadza lwa tshifhinga tshiṱuku-sa tsumbo hune vhabveledzi vha ḓo bveledza vha tshi khou itela u vhambadza. Nga kha PGS vha bveledzi vha bveledza zwithu zwine zwa vha na mbuyelo zwine zwa vha zwi tshi khou ri vha bveledza, vha tshi khou tevhela mulayo wa uri zwibveledza zwavho zwo bveledzwa hu tshi khou tevhelwa mulayo. Kha ḽa Afrika Tshipembe ri shumisa ipfi ‘PGS Endorsed'.
PGS's hune wa vha mushumo wa zwigwada zwo imaho ngauri. Hu vha hu zwigwada zwa vha bveledzi na vharengi na vhathu vhane vha shuma mimakete huna vhaḓivhi vha zwa vhulimi. Zwigwada zwi vha zwo sedza mulayo wa mashangoḓavha. Kha ḽa Afrika Tshipembe hezwi ndi zwiimo zwa SAOSO, muraḓo wa IFOAMwo no kona u vhona vhundeme ha zwa vhuendela mashango.
Tshigwada tsho no bveledza vhathu vha u ṱola uri vha dzulele u vhea mabammbiri o teaho. Zwigwada zwa miraḓo (vhane vha linga) vha dalela vhabveledzi vha tshi ya u ṱola nga misi. Zwine vha zwi wana musi vho ya u ṱola zwi ya nwaliwa fhasi vha amba na vhabveledzi ngazwo. Hezwi hu vha ho kateliwa na mawanwa ane avha asi avhuḓi, ndi hafho hune zwine zwa vha zwo phasa ndingo dzavho vha ya kona u tendelwa u shumisa PGS vha kona u kunguwedza zwithu zwavho.
PGS‐SA (Participatory Guarantee Systems – Afrika Tshipembe) ndi vhone vhahulwane vha vhaṱoli vho ḓiimisaho nga vhoṱhe PGS' Afrika Tshipembe.

Zwavhuraru Ṱhanziela: AFRISCO

Hezwi zwa vhuraru zwiitwa nga vhane vha fha zwi ṱhanziela. Hezwi zwi vha fha tshikhala tshilapfu (sa tsumbo musi u tshi khou isa zwithu zwine zwo no bikiwa kha vha rengisi) kana zwishumiswa zwine vha PGS a vho ngo zwitendela. Havha zwino mushumo wavho ndi ndi zwa u fhedzisa zwine vha tendela u fhana ha mabammbiri a u ṱola. Vha kona u bvisa ṱhanziela nga nga ha mushumo wavhuḓi wo tshimbilaho zwavhuḓi.
Zwino ndi ḓivhiwa hani lwa mulayo sa mulimi?
Zwine vha PGS vha funa zwone:
Huna vha PGS vhane vha khou shuma kha vhupo haṋu? Arali vha hone ivhani muraḓo wa hone.
Arali zwi songo ralo, huna vhanwe vha bveledzi na vho rabulasi vhane vha vha tsini vhane vha nga takalela u thoma PGS?
Zwine wa nga ṋanga kha Afrisco:
Arali hezwi zwa PGS zwi sani fari zwavhuḓi, kana ni khou ṱoḓa u ita zwithu zwine zwa ḓo vha zwa vhutshilo hoṱhe zwine zwa nga u tou rengisa u fanela u nwalela vha, Afrisco.
Afrisco i shuma yo ṱangana na SAOSO na PGS‐SA vha ḓo kona u tou vhona zwavhuḓi uri zwithu zwi khou shuma zwavhuḓi PGS miraḓo ya Afrisco ine ya tendela ya fha na ṱhanziela ya havho vhoṱhe vhabveledzi vhane vha sedza zwa u shuma zwine zwa kha ḓi vha fhasi vha thusa uri hu vhe na u shuma lwa tshifhinga tshilapfu, ubva kha zwithu zwi sa farei na zwithu zwine zwa vha uri ndi zwine zwa vha uri zwo fhelela.
Zwigwada zwa vho rabusali vhaṱuku "zwigwada zwi kha ḓi hulaho" vha nwalela kha vha Afrisco vha tshi ṱoḓa tṱhanziela.
Vha bveledzi vha ya nwalela vha Afrisco vha tshi ṱoḓa ṱhanziela vho ḓiimisa nga vhoṱhe.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe