Nḓila Dza u Ita Halwa ha Craft
Vhathu vha Afrika Tshipembe vha ya funa vhukuma halwa havhuḓi na u ḓala ha halwa ha craft zwi tshi khu hulela hune wa wana na vhathu vhanzhi vha tshi kona u ḓiitela halwa miḓini yavho. Halwa vhu nga itwa zwi tshi bva kha zwigwada zwine zwa vha zwi tshi khou khethekanyiwa nga muthetshelo, muvhala, munukhelelo na vhubvo.
Huna tshaka dzine dza swika 100 dza halwa: pale ales, wild/sour beers, stouts na pilsners ndi u tou amba madzina a dzine dza vha ṱhukhu. Dzi ya wela kha zwigwada zwine zwa vha uri zwo fhambana dzine dza vha dzi ales (dzine dza vha na muthetshelo wa vhuḓi) na dzi lagers (dzine dza vha uri dzo kuna dza dovha dza oma).
Zwishumiswa Zwine zwa vha zwa Ndeme zwa u Ita Halwa ha Craft
U tshi ṱoḓa u bika halwa hu ṱoḓea maḓi, barley yo ṋokiswaho hops na yeast.
Barley ine ya vha yo ṋokiswa, ine ya shuma yo thoma ya vhewa maḓini uri i kone u mela. U nga kona u ḓiitela iwe muṋe kana wa tou renga mufhoho une wa vha uri wo no lugela u shuma. Mufhoho ndi wone une wa thusa kha u ḓisa swigiri, uri mahafhe akone u ḓifha na u shumiswa na yeast uri zwi kone u ita halwa.
Hops ndi maluvha a tshimela tsha Humulus lupulus tshine, musi tsho omiswa tsha shumiswa u ita halwa tshi ya kona u langa u ḓifha ubva kha mufhoho wo ṋokiswaho, wa engedza u vhavha, munukhelelo na muthetshelo ya shuma sa tshithu tshine tsha kona u vhilisa nga mupo. Mushumo wa hops kha halwa zwi ya bva kha uri yo pangiwa lini musi hu tshi khou rindiwa. U ṱavhanya wa i panga zwi ya bveledza zwithu zwine zwa vha zwihulwane, na halwa vhune ha kamba nga u vhavha, ngeno u i panga u lenga zwi tshiita uri isa tou pfalesa na u oma zwiṱuku.
Yeast ndi yone yo no ita uri hu vhe na halwa kha halwa. Musi yo shelwa, i shandukisa swigiri ya vha halwa na carbon dioxide. I dovha ya panga muthetshelo wa u fhedzisa wa halwa, ya dovha ya ita uri hu nge huna mutshelo kana zwithu zwa uvhavha.
Tshiga tsha u Thoma tsha u Ita Halwa: u Lugisela Maḓi
Tshiga tsha u thoma kha u ita halwa ndi u lugisa maḓi u tshi khou itela zwinwe zwishumiswa. Hezwi zwiitwa nga u dudedza maḓi u swika kha 80°C kha tshithu tsha maḓi a u fhisa. Nga murahu ha musi maḓi ono vhila a fanela u ṱanganiswa na mufhoho wo sinḓiwaho. Hezwi kanzhi zwiitwa kha tshithu tshine tsha vhidziwa upfi mash tun. Mufhiso wa maḓi u fanela u langiwa wa vha 65°C kha mash tun hu saathu shelwa mufhoho wo ṋokiswaho.
Tshiga tsha Vhuvhili: u Sinḓa Mbeu
Kha mash tun, mufhoho uya vhiliswa kha maḓi a u fhisa lwa dzi awara dzo vhalaho uri hu kone ubva swigiri. Hezwi zwithu zwi vhidziwa upfi mashing. Swigiri ine ya bviswa ndi ya vhuṱhogwa ngauri iḓo fhedza i khou vha halwa nga murahu musi hu tshi khou itwa halwa. Swigiri i dovha hafhu ya ḓisa muthetshelo, munukhelelo na muvhala na tshivhumbeo tsha u ḓifha ha halwa ndi ngazwo halwa vhune ha ḓifha vhu tshi vhidziwa upfi “malty”.
Tshiga tsha Vhuraru tsha u Ita Halwa: Sparging na Wort
Nga murahu ha musi mufhoho wo no mashed, u nga kona u u sparged. Hezwi, zwi vhidziwa upfi lautering, ndi hune swigiri iya bviswa kha mbeu. Sparging kanzhi zwi vha hone kha nnkho ine ya vhidziwa ‘lauter tun’ fhedzi zwi nga shumiwa kha nkho nthihi he ha itwa zwa mashing. Musi dzi mbeu dzo no phumulwa na swigiri yo no bva yoṱhe, zwi ya bviswa zwine zwa vha zwo sala zwi vhidziwa upfi wort (pronounced “wert”). Wort i ḓo fhedza i yone ine ya vhidziwa upfi halwa ya kona u iswa hunwe uri i kone u fhola.
Tshiga tsha Vhuṋa: u Vhilisa Wort
Musi wort yo no fhambanywa na mbeu ya mufhoho, i fanela u vhiliswa uri i kone u bvisa muthetshelo na u vhulaha zwitzhili zwine zwa nga vha zwo dzhena. Hezwi zwiitwa tshifhinga tshine tsha lingana awara. Ndi kha tshenetshi tshifhiga tshine hu ya sheliwa Hops kha halwa. U ṱavhanya u i shela na u lenga zwi ya kwama muthetshelo na muiti u shumisa hezwi musi atshi vho fhedzisa. Hops i pangiwa hafha ngauri i vha i tshi kha ḓi ṱoḓa u vhiliswa uri i bvise muthetshelo wayo.
Tshiga tsha Vhuṱanu: u Shela Yeast
Musi wort yo no vhiliswa zwine zwa swika awara nthihi iya fholiswa uri hu kone u shelwa yeast kha halwa i sa khou vhulahiwa nga mufhiso. Musi halwa vho no swikisa mufhiso wa 22°C ndi hone yeast itshi sheliwa. Hezwi zwi ḓivhiwa sa pitching. Muiti wa halwa u fanela uvha na vhulondo vhukuma ngauri zwitzhili zwi nga dzhena nahone azwi vhulaiwi nga mufhiso muhulwane. Nga murahu ha musi yeast yo no shelwa kha halwa halwa vhu ya vha vho no lugela tshifhinga tsha u kona u vhewa.
Tshiga tsha Vhurathi: u Vhila
Hafha ndi musi halwa vhu tshi khou vhewa uri vhu vhile, yeast i bvisa swigiri uri i kone u vha halwa na carbon dioxide. Nga murahu ha vhege, tshifhinga tsha u vhewa tshi ya vha tsho fhela halwa vhu ya kona u pfuluswa ha vhewa kha tshinwe tshithu. U swika kha vhege i tevhelaho halwa vhu ya vhewa uri vhu kone u bvisa muthetshelo waho na munukhelelo na u bvisa muvhala wo teaho.
Tshiga tsha vhu Sumbe: u vha Panga Carbonation
Hafha halwa vhu vha vho no lugela u nwiwa. Zwoṱhe zwine zwa vha zwi siho ndi mapulo ane avha a nga nnṱha kha hezwi hu ya vha hu carbonation. Hei unga i panga nga u tou i shela carbon dioxide ikha halwa kana nga u shela i tshi nga i ṱhukhu kha boḓelo ḽa swigiri zwine zwa ḓo shuma musi zwi tshi ṱangana na yeast zwa kona u bveledza carbon dioxide.
Tshiga tsha u Fhedzisa: Uri i Vhe yo Luga
Zwa u fhedzisa ndi u vhea halwa vhune havha ho fhela u itwa kha zwithu zwa hone, ya vha yo lugela u tshimbidzwa na u ḓiphina musi i tshi khou nwiwa nga muthu munwe na munwe.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe
