Mutsiko wa u Rothola kha Nguluvhe
Piglets have little fat to protect them against the cold.
Nga mulandu wa uri kha ḽa Afrika Tshipembe hu dzula hu tshi khou fhisa mutsiko wa u rothola a u tou vha vho hone u fana na kha manwe mashango. Vhuria naho zwo ralo nga maanḓa nga madekwana, hu ya rothola vhukuma kha zwinwe zwipiḓa zwa shango, zwino vho rabulasi vha fanela u dzhia maga a u kona u vhea nguluvhe dzavho hune havha uri hu ya dudela.
Zwiguluzwana ndi zwone zwine zwa tou balelwa vhukuma nga mutsho une wa vha u tshi khou rothola u fhira dzine dza vha uri ndi khulwane, dzina muvhili muṱuku une a u koni u dzi tsireledza kha murotho, nga maanḓa kha awara dza 48 dzo bebiwa. Adzi koni u konḓelela dzinwe dzi ya fhedza dzo fa arali dza sa vhewa hune ha dudela.
Tsumbo dza Mutsiko
Pigs that are cold may huddle together to warm themselves.
U fana na kha nguluvhe dzine dza vha uri ndi khulwane, u balelwa u dudedza nguluvhe zwiita uri dzi dudedzwe nga zwiḽiwa zwine dza vha dzi tshi khou ḽa zwa sia dzi si tsha hula. Zwino ni zwi ḓivha hani uri nguluvhe dzaṋu dzi na mutsiko wa u rothola?
Uya nga ha vha zwa vhulimi vha Washington State University, nguluvhe dzine dza vha na mutsiko wa u rothola dzi ya kuvhatedzana kana dza lala dzo dzhenisa milenzhe ya dzo vhukati hadzo. Dzi ya tetemela na nga murotholo. Arali mutsiko wa ya phanḓa lwa maḓuvha, nguluvhe dzi ya onda. Dza thoma u lwala zwa u tshuluwa.
U Thivhela
Spot heating can be used to warm piglets.
U dzi fha mutsho une wa vha wavhudi zwi takadza u amba u fhirisa nyito, ngauri dza tsadi na vhana dzi ya tambula kha dzinwe nyimelo dza mutsho. Dza tsadzi dzi vha dzi tshi khou takalela mutsho wa 16 uya kha 25 degrees celsius, ngeno ṱhukhu dzi tshi kona u konḓelela mutsho wa 32 degrees celsius. Dza tsadzi dzine dza vha uri dzi khou balelwa nga mufhiso dzi ya thoma uḽa zwiṱuku na u bveledza mafhi maṱuku, zwine zwa sia na vhana vha sa huli. Naho zwo ralo zwiguluzwana zwi fanela u vhewa hune ha dudela uri zwi kone u hula.
Kha zwithu zwine vha vha na zwishumiswa zwinzhi, mufhiso wa nḓuni u sedza nyimelo dza ya tsadzi na uri vhana vha dudelwe. U tshi nga tou humbulela ndi zwa ndeme u dzhia mutsho wa nḓuni kha tshikalo tshine tsha lingana na milenzhe miṱuku kha hune havha na zwiguluzwana.
Fhasi hu ya shumiwa uri hu kone u tandulula vhuthada hovhu, ngauri ya tsadzi i dzula yo lala fhasi ho itwaho nga zwishumiswa zwine zwa rothola u fhirisa fhethu hune havha uri ho vhewa zwiguluzwana. Fhasi hunga itwa nga zwishumiswa zwine zwa fhambana ubva kha thanda uya kha concrete, steel, plastic, fibreglass, cast iron na aluminium.
U adzela, u fana na straw kana dzi thanda, fhasi hune ha dzula zwiguluzwana azwi thusi khauri mufhiso u gonye zwiita na uri na zwo zwi dzule zwo ḓi gedza. Hu fanela u dzula hu tshi khou shandukiswa zwa u adzela u itela uri zwiguluzwana zwi dzule zwo kuna na u oma zwo oma.
Nnḓu dza hone, dzi fanela uvha dzi tshi kona u dzhenisa muya, ubva fhasi uya kha thanga na kha luvhondo. Vhanwe vho rabulasi vha shumisa maplastic uri vha kone u vala mafasitere musi hu tshi khou rothola kana huna mutsho une wa vha uri asi wavhuḓi.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe
