Vhutshilo Vhukati ha Zwipida zwa vha Venda
Mizika na mitshino zwi ita mushumo muhulwane vhukuma kha vhathu vha vha Venda, musi zwi tshi khou itwa huna minyanya ya mbingano na dzi mmpfu, mishumo ya tshithu na dzi ngomani, hu tshi khou nwiwa halwa na musi vhathu vho tangana.
Mitshino ndi zwithu zwa ndeme na kha dzi kereke dzine dza vha uri dzo diimisa nga dzothe dzine vhunzhi ha vhathu vha vha Venda vha dzhena dzone. Vhunzhi ha vhoramizika vha ya imba nyimbo dzine dza vha uri dzo doweleya na dza kereke fhedzi nyimbo dza sialala,dzo no tanganiswa na zwithu zwine zwa vha uri ndi zwa tshi zwino.
Zwilidzo zwa mizika, dzi nyimbo na mitshino na maanda zwi na vhurereli nga ngomu. Vhunzhi ha zwilidzo zwine hunwe zwo no ngalangala zwi kha di shumiswa na namusi: mbila, piano, tshikona, mirumba, ngoma na thungwa (ngoma,thukhu). Mahosi vho vha vha tshi vha vha na tshikona na zwino tshi kha di vha hone, tshine uvha hone hatsho hu vha hu tshi khou vhonala maanda a vho.
Dzi ngoma ndi inwe ya tsumbo ya vhuhosi, kale dzo vha dzi tshi lidziwa khothe fhedzi. Vhana vhatuku vha ya gudiswa u edzisela nyimbo na mitshino zwa vhathu vhahulwane. Musi vho no hula, vha ya kona u imba nyimbo dza vhana: huna nyimbo dzine dza vha uri dzi imbiwa nga masiari, na ngano, dzine dza itwa vhusiku, dzine dza itwa nga vhathu vhahulwane huna vhana vha mbeu dzothe. Dzhombo i taluswa nga u tambiwa, ine ya itea vhusiku nga mavhuya haya.
Vhasidzana na vhatukana vha ya lavhelesana, vha tshi khou vhanda zwanda, vha tshi khou tshina vha tshi khou sielisana. Mutshini uya nanga muthu wa mbeu isa fani na yawe atshi khou sumbedza uri o muvhona. Nyimbo dza hone dzi vha dzi tshi khou imbiwa dzi tshi khou fana dzina ndunzhe ndunzhe, u fhira zwa nyimbo na ngano.
Mitshino Mihulwane ya Tshivenda
Mitshino mihulwane ine ya itwa nga vhasidzana vha saathu maliwa ndi Thikanganga na Tshigombela. Ndi zwithu zwihulwane kha vhutshilo ha muthu, na u kona u sumbedza uri avhathu hula. Tshikanganga ndi mitshino ine ya tavhanya ine ya vha i tshi khou lidziwa nga vhathannga, vhasidzama vha tshi khou vha fhelekedza ilidzwa nga Thungwa na mirumba.
I vha i tshi khou tou itela u borolowa, fhedzi vha vha vho wana maanda kha vhahulwane. Tshigombela ndi mitshino ya vhasidzana ine yavha hone hu saathu kaniwa. Hu tshi khou shumiswa Thungwa na mirumba mivhili, wa musidzana uya thoma luimbo vhanwe vha kona u bvumela. Vha tshina vha tshi khou rembuluwa vha tshi khou mona na ngoma, luimbo lu tshi khou di gonya.
Huna malombo ndi zwithu zwa vhuvhili musi hu tshi khou lafhiwa muthu kanzhi vhafumakdzi vhane vha vha vho thaselwa nga mimuya mivhi. Arali mufumakadzi athoma u lwala na hone nanga ya u mulafha ya a amba uri hu fanelwa u tshiniwa malombo, hu ya kona u vha na u lafha ho khetheaho.
Lwa u thoma maine ane atou zwikona vhukuma uya disa mufumakdzi vhukati uri atshine u swika atshi wa, amulafha nga mishonga ahumbela uri vhafhasi vha mu dzumbululele tshivhangi tsha vhulwadze na zwine vha nga funa zwi tshi itea. Mimuya iya kona u di divhadza kha muvhili wa mufumakadzi ane avha uri o kavhiwa nga mimuya. Nga lwa vhuvhili uya kona u vha tshipida tsha vhathu vhane vha vha vha tshi khou tshina malombo ane avha atshi khou tshiniwa nga vhathu vhane kaleni havho vho vhuya vha fhodziwa na vhone.
Mitshino ivha hone khoroni ya musanda, hune huya kona u fhiwa tshitshavha mirumba. Mimuya kanzhi ivha iya munna, mufumakadzi ane avha uri o kavhiwa anga vhonala atshi khou ita zwithu zwo no nga zwa munna, wa munna ane avha o kavhiwa nga muya wa mufumakadzi na ene u ita zwithu zwo no nga zwa mufumakadzi. Hafha wa musadzi uya wana o fara na zwithu zwa vhana o ambara sa munna o fara na zwithu zwa vhanna. Hezwi zwo sumbedza uri zwithu zwa malombo ndi zwithu zwine zwa ha zwi tshi khou lwisana na muvhuso wa vhanna.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe