Zwikwara Zwine zwa Mangadza zwa Mupo
Hezwi zwikwara zwine zwa mangadza zwa mupo, zwine uvha hone hazwo zwo ṱuṱuwedziwa nga tshipiḓa tsha tombo ḽo omaho, ndi zwithu zwine a zwo ngo ḓoweleya kha muvhuso wa u tou thoma wa Afrika Tshipembe.
Mapungubwe hu na zwithu zwinzhi zwine ha nga ḓi ṱongisa ngazwo sa vhunga hu fhethu ha ndeme musi hu tshi swika na hune havha na u tanganelana ha mulambo wa Limpopo Shashe (hune Afrika Tshipembe, Botswana na Zimbabwezwa) ubva nga 1220 uya 1290, fhedzi ho tumbuliwa nga 1930. Musuku une wo gwiwa u tshi khou bva Mapungubwe zwo mbo ḓiita uri huvhe fhethu ha muvhuso, zwino hu dzhiiwa sa fhethu ha Afrika Tshipembe ha iron age ya dendele.
Mapungubwe
Naho dzi mbuno dza Mapungubwe dza tshugulu ya musuku, sceptre na bowl, dzi kha ṱano kha gudedzi ḽa Pretoria, u nga kha ḓi kona u tshimbila kha lwendo una mutshimbidzi ane a ḓivha kha vhathu vho fhambananaho vha zwa ngudo dza vhathu kha Mapungubwe National Park – hune zwi tsini na u vha tshipiḓa tsha Limpopo-Shashe Transfrontier Park.
UNESCO yo amba hafha fhethu sa hune ha tea u vhonala kha shango ḽoṱhe, ngauri huna zwithu zwine zwo khethea zwine zwa takadza ngaho zwine zwa vha na mvumbo yavhuḓi na kha zwikwara zwo itwaho nga muṱavha zwine zwa fha hafha fhethu dzina ha dovha ha vha tsumbo ya fhethu hune ha kona u ita zwa u rengisa zwine zwo vha hone lwa minwaha ya 100 yo fhelaho.
Fhethu Hune vha Kona u Ṱalutshedza Mapungubwe
Kha festival ya ḽifhasi ya Architecture kha ḽa Barcelona nga Ḽara 2009. U ṱalutshedzwa ha Mapungubwe kha ḽa ḽi Limpopo, zwo oliwaho nga muthu wa Johannesburg Peter Rich. O ḓo amba uri tshifhaṱo tsha nwaha tsha shango ḽoṱhe tshi vhonala sa tshithu tshine tsha vha vhukati ha mmbi khulwane ya hone.
Gaudi arali o vha o humbeliwa o vha atshi ḓo vha o ita, arali o humbeliwa u ola tshifhaṱo tsha mulalo kha ḽa Mapungubwe National Park. Na u rengiswa ha zwithu zwine zwa vha zwa kale zwine zwa vha zwo ṱuṱuwedzwa nga zwithu zwine zwa vha na zwo zwa centre timbrel vault arches na zwithu zwihone zwine zwa nga dome ine ya vha nga nnḓa kha dzi tiles dza shangoni.
Dzo itwa nga vhathu vha kale vhane vho vha vha sa shumi, hezwi zwo mbo si sika zwithu zwa u ola zwo no itwa nga zwithu zwa mupo zwine zwithu zwa hone azwi athu vhuya zwa vhoniwa kha shango ubva nga tshifhinga tsha Cape Dutch.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe