Zwine zwo vha zwi Tshiitwa kha Vhurereli
Zwine Basotho vha tenda khazwo na dzi ngudo dzavho musi zwi tshi da kha lufu na vhutshilo nga murahu ha lufu zwo vha zwi tshi tutuwedziwa nga vhurereli ha tshikriste. Musi dzi ngudo dza vho dzi tshi khou hula, lutendo na zwine zwa itwa zwo di dzulela u kunakiswa nga tshifhinga tshothe.
Basotho vha tenda kha uri muthu una zwithu zwivhili: muvhili kana nama, na muya na shango la muya kana murunzi. Muvhili ndi wa tshifhinga tshituku nahone wo tewa nga ufa wa sina, fhedzi muya ndi wa tshothe. Nga tshifhinga tsha vhutshilo muya u dzula kha muthu, vhanwe vha tenda uri u kha mbilu, vhanwe kha uri u kha thoho, fhedzi zwo doweleyaho ndi zwauri u hone kha muvhili wothe.
Muya unga sia muvhili wa muthu vhusiku wa vha u tshi khou mona mona miloro hu vha fhethu hune mimuya ya vha i hone. Vhaloi vha ya kona u ita uri mimuya yavho i tutshele mivhili yavho ya vha isa hune vha khou tea u ita mishumo yavho. Musi lufu lu tshida, muya uya bva kha muvhili wa vha u tshi khou mona mona nga tsini.
U swika hu tshi vha na mbulungo ndi hone hune muya uya kona u dzika, muya uya swika hune wa dada ndi nga zwo hune wa fhedza u tshi khou shanduka wa vha tshipuku arali muthu ofaho lulimi lwawe lwo swika he lwa thukhulwa kana zwa shandukiswa hu tshi khou itelwa u ita minwe ya mishonga ine yavha na maanda. U thivhela hezwi, tshitumbi tshi fanelwa u londiwa nga mishonga yo khetheaho ha vha na zwa u londa u swika a tshi vhulungwa.
Nga murahu ha mbulungo dzi pfanelo dzi vha dzo no itwa, muya uya tuwa, vhane vha tenda uri uya ya hune havha na vhadzimu Ntsuanatsatsi kana, vhanwe vha tenda kha uri uya hayani makoleni. Huna lutendo lwa uri muya unga vha na vhuthu kana wa vha na tshituhu. Ndi musi muya una vhuthu hune wa wana vhathu vha tshi khou losha vhadzimu.
Thuthuwedzo ya Vhadzimu
Uya nga zwa sialala muthu munwe na munwe hu tendiwa uri o tsireledziwa nga vhadzimu vha hawe zwi amba na kha vhuhosi vhu vha vho tsireledziwa nga vhenevho vhadzimu vha vhuhosi. U tenda kha vhadzimu duvha na duvha ndi zwithu zwine zwa vha uri zwo doweleya nga maanda arali muthu atshi khou lwala.
Malwadze othe ane avha hone aya tanganiswa na vha fhasi, hune vho vha vha tshi tendiwa uri vha ya kona u fhungudza uvha hone ha malwadze kha vha tshilaho zwine zwa nga vhanga u fa havho, hune havha hu tshi khou tsireledzwa vhushaka na vha tshilaho. Sa tsumbo hysteria, insomnia na tshifakhole, aya tumaniwa nga vhanwe na vhadzimu.
Huna lutendo lwa uri aya fhola arali ho ambiwa na vhadzimu na u vhuyedzedza vhushaka havhudi, nga u ita tshithavhelo tsha tshifuwo kana u ita mushumo une wa vha uri wo tea. Nga afha vho Basotho vha na lutendo lwa uri vhadzimu vhana mushumo muhulwane une vha u ita kha vhathu nga u lafha manwe a malwadze. Uri u kone u amba navho zwi vha zwo itwa nga muthu ane avha uri ndi nanga, musi hu tshi bviselwa khagala mishonga.
Vha Fhodzi vha Basotho
Nanga kana maine ndi muthu ane avha na mushumo kha tshitshavha tsha Basotho. Uya kona u amba mushonga une wa nga kona u fhodza vhulwadze ho imaho ngauri, na u thivhela zwithu zwivhi zwine zwa nga kha di da, u tsireledza kha vha dzi u vumba na dzi khombo na u kona u disa mashudu na u bvelela.
Nanga i thusa kha nyimelo ine vhathu ivha yo no vha balela, hune vha vha vha tshi vho ofha vhukuma. U ita hezwi ene u shumisa mishonga ine ya vha yo itwa nga matari, midzi na zwinwe zwishumiswa na zwifuwo. Uya kona u vhona vhulwadze akona u zwilafha, a kona na u dzhenelela nga u fhodza. Selaoli uya kona u lafha nga u posa marambo fhasi, na zwinwe.
Zwi tshi khou bva kha vhuimo havho, uya kona u vhona vhulwadze atalutshedza zwine zwa nga kona u mufhodza. U zwikona nga u thuswa nga mimuya na zwithu zwo no nga manditi. Mishonga ivha kanzhi yo di sendeka kha mishumo ya tshithu na u kona u takadzana na vha fhasi nga uita tshithavhelo u fhira mishonga.
Muthu ane akona u vhona zwine vhanwe zwa vha balela u zwivhona zwine zwa muthusa uri akone u amba mushonga wa vhulwadze na u kona u vhona zwine zwa kha dida.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe