Khuhu nnzhi dzo fhambananaho dzine dza kudzela dzi a wanala kha ḽa Afrika Tshipembe, inwe na inwe ine hune ya konesa na u ṱudza hone. U nangiwa ha dza u kudzela vho rabulasi vha fanela u tou nanga vho sedza nḓila ine dza ḓo kona ngayo u kudzela, vha sedza zwine vha ḓo vhuyelwa ngazwo.
Dzine dza vhuisa ndi dzone dzine vhathu vha funa dzone, ngeno huna uri dzine dzi si vhe nnzhi nadzo dzi tshi thusa arali u si khou dzi fuwela u rengisa dzi tshi ḓo tou thusa vhathu vhaṱuku.
U Vhuyelwa ha Makumba
Khuhu dzine dza vha dzi tshi khou itelwa u bindulisa musi dzi tshi kudzela, hedzi dzi vha dzo khethefhala. Dzi nga vha dzi tshi kona u bveledza makumba manzhi kana ṋama nnzhi. Zwothe zwine zwa dzi kwama zwi vha zwi tshi thusa kha vhu bindudzi.
Dzi dzhiiwa musi dzo no vha na vhege dza 18, vhunzhi ha dzine dza vha hone dzi vha dzi tshi khou bva kha white Leghorn na New Hamphire dzo tangana na Amberlink, Hyline na Lohman ngauri ndi dzone dzine dza shumiseswa kha ḽa Afrika Tshipembe. Khuhu dzoṱhe zwi tshi bva ngauri ndi ifhio ine ya khou tevhela dzi a kona u bveledza makumba ano swika rathi uya kha sumbe nga vhege dzi na vhege dza 18 uya kha 70.
Ngeno huna uri hunwe dzi a vheiwa dza thoma dza hula. Vhathu vhanzhi vhane vha bveledza makumba kha ḽa Afrika Tshipembe vha rengisa khuhu dzavho dzo no vha na dzi vhege dza 70. Tsha u thoma ngauri zwi ya ḓura u dzula na khuhu, tsha vhuvhili kha ḽa Afrika Tshipembe zwi ya konḓa uvha mubveledzi wa dzi khuhu maragani.
Vhunzhi ha dzine dza bviswa dza shuma kha vhu bindudzi dzo bveledzwa kha White Plymouth Rock na indian game, ina Ross, Cobb, Hubbard, arbor Acres na Hybro ine ya vha yone yo ḓoweleseyaho kha ḽa Afrika Tshipembe. Khuhu dzi dzhiiwa dzi tshi kha ḓi tou vha na ḓuvha lithihi.
Huna nḓowelo ya uri musi dzi na maḓuvha a 84 dzi ya kona u bveledza dzi tshi khou lemela 1,8 kg ya dzinwe dzi vha dzi 3,25 kg murahuni nga nwaha wa 1950s, dzine dza vha na mbuyelo dzi ya kona u swikisa tshileme tsha 33 uya kha 35. Kubebele kwa zwino aku sedzi fhedzi u bveledzwa ha makumba kana ṋama, fhedzi dzi ya kona u linganisa dzi khuhu.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe